در این مقاله قصد داریم در مورد حمل و نقل زمینی و ترانزیت کالا صحبت کنیم، تا تاجران عزیز آرادی از این مباحث استفاده کرده و تجارت پر سودی را تجربه کنند.
وظایف حمل کننده کالا در موارد خاص و شکسته شدن سقف مسئولیت در حمل و نقل جاده ای 1) عدم امکان اجرای قرارداد قبل از تحویل کالا به گیرنده در حمل بین المللی: • ماده 14 سی ام آر : 1 _ در صورتی که پیش از ورود کالا به مقصد به هر علتی امکان اجرای قرارداد براساس شرایط پیش بینی شده در بارنامه جاده ای ممکن نباشد یا نشود حمل کننده از شخصی که برابر مقررات ماده (12) حق در اختیار گرفتن کالا را دارد درخواست صدور دستور منقضی خواهد نمود.
در چند سال گذشته در کشور آذربایجان پلی وجود داشت که براساس مشکلاتی شکسته شد و راه حمل و نقل بسته شد و راه دیگری برای حمل کالا و کامیون وجود نداشت که در چنین مواردی حمل کننده ناچار بود و قادر به حمل کالاهای تجاری نبود که در این صورت به سراغ قوانین تجاری بین المللی می رویم و در چنین مواردی امکان اجرای قرارداد وجود ندارد.
اما در صورتی که در چند صد کیلومتری آن پل خراب پل دیگر یا مسیر دیگری وجود دارد که امکان رساندن کالا و حمل و نقل از طریق آن ممکن است پس می توان قرارداد را اجرا کرد و ماشین حمل کننده باید آن راه را برای حرکت انتخاب کند.
پس هر کدام که زیرنفع باشد و در قرارداد نام آورده شده باید حمل کننده از آن شخص درخواست دستور منقضی را بگیرد. هر دستوری ممکن است از طرف فرد زیرنفع دریافت شود که می تواند شامل این موارد باشد که دستور بازگشت کالا به مبدا را بدهد یا دستور واگذاری کالا به فرد دیگری یا هر چیز دیگری که باشد حمل کننده باید از آن طبعیت کند.
2_ با وجود این چنانچه اوضاع و احوال ایجاب نماید که حمل کالا تحت شرایطی غیر از آنچه که در بارنامه جاده ای قید شده انجام شود و حمل کننده نتواند در فرصت معقول از شخصی که برابر مقررات ماده (12) حق در اختیار گرفتن کالا را دارد دستور منقضی دریافت کند اقدامی را که به نظر وی منافع شخص یاد شده را به بهترین وجه تامین نماید، انجام خواهد داد.
به عنوان مثال ممکن است کوه ریزش کرده باشد یا ایجاد هر مشکل دیگری که رخ دهد، که سبب شود حمل کننده برای دریافت دستور از شخص نام برده شده در قرارداد فرصت کافی را نداشته باشد. یا در صورت تلف کردن زمان برای دریافت دستور مقتضی، خسارتی به کالا یا راننده وارد شود که در چنین مواردی باید فرد حاضر در صحنه بهترین حالت ممکن که منافع فرد در نظر گرفته شود را انجام دهد.
• ماده 15 سی ام آر : 1_ در صورتی که پس از ورود کالا به مقصد تعیین شده اوضاع و احوال مانع از تحویل کالا شود، حمل کننده از فرستنده، درخواست صدور دستورها را خواهد نمود، در صورتی که گیرنده از گرفتن کالا امتناع ورزد فرشتنده بدون اینکه مجبور به ارائه نسخه اول بارنامه جاده ای باشد، حق در اختیار گرفتن کالا را خواهد داشت.
2_ حتی اگر گیرنده از پذیرفتن کالا امتناع کرده باشد می تواند در خواست تحویل کالا را تا زمانی که حمل کننده دستورهای مغایری از فرستنده دریافت کرده است بنماید. 3_ در صورتی که اوضاع و احوال مانع از تحویل کالا شده بعد از صدور دستور از طرف گیرنده در اعمال حقوق پیش بینی شده برای او در بند (3) ماده (12) مبنی بر تحویل کالا به شخص دیگر رخ دهد، بندهای ( 1) و (2) این ماده با فرض اینکه گیرنده، فرستنده است و شخص دیگر، گیرنده ناقذ خواهد بود.
• ماده 16 سی ام آر : 1_ حمل کننده حق دریافت هزینه هایی که برای گرفتن دستورها و همچنین هزینه هایی که برای اجرای چنین دستورهایی متحمل شده را خواهد داشت مگر اینکه این هزینه ها در نتیجه عمل اشتباه یا غفلت حمل کننده به وجود آمده باشد. زمانی که امکان اجرای قرارداد طبق ماده های قبل وجود نداشته باشد یا اوضاع و احوال مانع از تحویل کالا از گیرنده شود، پس گرفتن چنین دستوراتی ممکن است هزینه های داشته باشد و ارتباطات و تکنولوژی در عصر امروز هزینه هایی به این صورت را حذف کرده است.
اما اجرای دستورات اغلب هزینه بر است، مانند مثالی که در بالا بیان شده و ممکن است در میانه انتقال حمل کالا به سمت مقصد، فروشنده یا گیرنده تصمیم بگیرند که کالاها را به مبدا برگردانند، اما اجرای چنین دستوری آیا بدون صرف هزینه امکان پذیر است؟ پس به عنوان مثال زمانی که یک کامیون به آلمان رسیده و بنا به هر دلیلی قادر نیست بار خویش را تحویل دهد و برای اینکه به ایران برگردد، هزینه های زیادی دارد و به همین راحتی نیست که دستور برگشت کالا داده شود، پس این هزینه ها را باید فرد زیرنفع بپردازد.
2_ در موارد گفته شده در بند یک ماده 14 و 15 حمل کننده می تواند طوری کالا را به حساب شخصی که حق در اختیار گرفتن آن را دارد تخلیه نموده و با این کار حمل پایان یافته تلقی خواهد شد، پس از آن حمل کننده کالا را از طرف شخصی که صاحب آن شناخته می شود نگه داری خواهد کرد. • در هر حال حمل کننده می تواند نگه داری کالا را به شخص ثالثی واگذار نماید، در این صورت هیچگونه مسئولیتی متوجه حمل کننده نخواهد بود جز اینکه باید در انتخاب شخص ثالث دقت معقول به عمل آورد، هزینه های تعلق گرفته به موجب بارنامه جاده ای و سایر هزینه ها در برابر تحویل کالا قابل دریافت خواهد بود.
3_ در صورتی که کالا فاسد شدنی باشد حمل کننده می تواند بدون اینکه منتظر وصول دستور شخصی که حق در اختیار گرفتن کالا را دارد بشود، آن را به فروش رسانده همچنین در صورتی که وضع کالا چنین اقدامی را ایجاب نماید یا هزینه های انبارداری کالا در مقایسه با قیمت آن نامتناسب باشد حمل کننده می تواند دست به چنین کاری بزند. • علاوه بر موارد یاد شده در صورتی که حمل کننده پس از پایان مدتی معقول دستوری مخالف با آنچه که به طور منطقی باید صادر کند که از طرف شخصی که حق در اختیار گرفتن کالا را دارد دریافت ندارد اقدام به فروش کالا خواهد نمود.
4_ چنانچه کالا به استناد این ماده فروخته شود، حاصل فروش پس از کسر هزینه های متعلقه در اختیار شخصی که حق در اختیار گرفتن کالا را دارد گذاشته خواهد شد، در صورتی که این هزینه ها مازاد بر حاصل فروش کالا باشد حمل کننده مستحق دریافت ما به التفاوت خواهد بود. 5_ ترتیب فروش کالا در چنین مواردی به وسیله قانون یا عرف محلی که کالا در آن قرار دارد، تعیین خواهد شد. 
در این بخش مواردی که تاکنون در مورد آنها صحبت کردیم در مورد حمل داخلی بررسی می شود: در حمل داخلی: ماده 384 : اگر گیرنده کالا را قبول نکند و یا مخارج و سایر مطالبات متصدی حمل و نقل بابت مال التجاره تادیه نشود و یا به مرسل الیه دسترسی نباشد متصدی حمل و نقل باید مراتب را به اطلاع ارسال کننده رسانیده و مال التجاره را موقتا نزد خود به طور امانت نگه داشته و یا نزد ثالثی امانت گذارد و در هر دو صورت مخارج و هر نقص و عیب به عهده ارسال کننده خواهد بود. اگر ارسال کننده و یا مرسل الیه در مدت مناسبی تکلیف مال التجاره را معین نکند متصدی حمل و نقل می تواند مطابق ماده 362 آن را به فروش برساند.ماده 385 : اگر کالا در معرض تضییع سریع باشد و یا قیمتی که می تواند برای آن فرض کرد با مخارجی که برای آن شده تکافو ننماید، متصدی حمل و نقل باید فورا مراتب را به اطلاع مدعی العموم محل یا نماینده او رسانیده و با نظارت او مال را به فروش رساند، حتی المقدور ارسال کننده و مرسل الیه را باید از اینکه مال التجاره به فروش خواهد رسید مطلع کند.
2) شرایط دریافت کالا از حمل کننده پس از مفقودی: الف) در حمل بین المللی: • به موجب ماده 20 سی ام آر: 1_ عدم تحویل کالا در ظرف 30 روز پس از پایان مدت توافق شده و یا در صورتی که چنین مهلتی توافق نشده باشد 60 روز پس از تحویل کالا به حمل کننده دلیل قطعی بر مفقود شدن کالا است و شخصی که حق اقامه دعوا دارد می تواند پس از گذشت مهلت یاد شده چنین کالایی را مفقود شده متلقی نماید.
4_ در صورتی که تقاضای موضوع بند 2 به عمل نیاید یا ظرف 30 روز یاد شده در بند 3 هیچ دستوری داده نشود و یا اینکه کالا در مدتی بیش از یک سال از تاریخ پرداخت غرامت پیدا نشود حمل کننده حق خواهد داشت برابر قانون محلی که کالا در آن قرار دارد عمل نماید. 
ب) در حمل داخلی: • قانون تجارت در این خصوص ساکت است 3) موارد شکست شدن سقف مسئولیت حمل کننده جاده ای : الف) در حمل بین المللی: 1) توافق طرفین ( مواد 24 و 26 سی ام آر) 2) تخلف یا خسارت عمدی ( ماده 29 سی ام آر)
ماده 24 ): فرستنده می تواند در برابر پرداخت هزینه های اضافی که میزان آن با تراضی با حمل کننده تعیین خواهد شد در بارنامه جاده ای ارزشی بیش از میزان مقرر در بند 3 ماده 23 برای کالا بیان نماید، در چنین صورتی مبلغ بیان شده جانشین میزان مقرر خواهد بود.
ماده 26 ): 1) فرستنده می تواند در مقابل پرداخت هزینه های اضافی مورد توافق با حمل کننده مبلغ نفع ویژه در تحویل را در برابر فقدان یا خسارت یا تجاوز از مهلت توافق شده با درج این مبلغ در بارنامه جاده ای تعیین نماید. 2) صرف نظراز غرامت پیش بینی شده در مواد 23 و 24 و 25 در صورتی که نفع ویژه در تحویل بیان شده باشد، در برابر فقدان یا خسارت اضافی تحقق یافته، ممکن است غرامتی تا میزان سود بیان شده مطالبه شود. 
ماده 29) : 1) چنانچه خسارت وارد شده به کالا در نتیجه قصور یا خلاف عمدی از ناحیه حمل کننده بوده باشد و برابر قانون محل دادگاه یا دیوانی که به موضوع رسیدگی می کند در حکم خطای عمدی تلقی شده باشد در چنین صورتی حمل کننده حق استفاده از مقررات این فصل را که مسئولیت او را رفع یا محدود می کند یا بار اثبات را از گردن او ساقط می کند نخواهد داشت.
2) مقررات بند بالا در صورتی که قصور یا خلاف عمدی از طرف نمایندگان و کارکنان و سایر اشخاصی که حمل کننده از خدمت آنها در کار حمل استفاده می کند رخ داده باشد، مادامی که نمایندگان، کارکنان یا اشخاص یاد شده در حدود وظیفه شغلی خود عمل نموده باشند نیز جاری خواهد بود. علاوه بر این در چنین موردی نمایندگان، کارکنان یا اشخاص مورد بحث حق ندارند نسبت به مسئولیت شخص خود از مقررات فصل یاد شده در بند 1 استفاده کنند.
قانون مسئولیت مدنی : ماده 1) هر کس بدون مجوز قانونی عمدا و یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجاری یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می باشد.
ماده 2) در موردی که عمل واردکننده زیان موجب خسارت مادی یا معنوی زیان دیده شده باشد دادگاه پس از رسیدگی و ثبوت امر او را به جبران خسارت مذبور محکوم می نماید و چنانچه عمل واردکننده زیان فقط موجب یکی از خسارت مذبور باشد دادگاه او را به جبران همان نوع خساراتی که وارد نموده محکوم خواهد نمود.4) cash on delivery ( نقدا در مقابل تحویل) الف) در حمل بین المللی: • ماده 21 سی ام آر: چنانچه کالا بدون وصول وجوهی که می بایست برابر شرایط قرارداد حمل توسط حمل کننده دریافت می شد، به تحویل گیرنده داده شود، حمل کننده خسارت فرستنده را به میزانی که مازاد بر وجه یاد شده نباشد خواهد پرداخت بدون اینکه این پرداخت لطمه ای به حق حمل کننده مبنی بر اقامه دعوا علیه گیرنده وارد نماید. ب) در حمل داخلی: • قانون تجارت در این خصوص ساکت است
در چند سال گذشته در کشور آذربایجان پلی وجود داشت که براساس مشکلاتی شکسته شد و راه حمل و نقل بسته شد و راه دیگری برای حمل کالا و کامیون وجود نداشت که در چنین مواردی حمل کننده ناچار بود و قادر به حمل کالاهای تجاری نبود که در این صورت به سراغ قوانین تجاری بین المللی می رویم و در چنین مواردی امکان اجرای قرارداد وجود ندارد.اما در صورتی که در چند صد کیلومتری آن پل خراب پل دیگر یا مسیر دیگری وجود دارد که امکان رساندن کالا و حمل و نقل از طریق آن ممکن است پس می توان قرارداد را اجرا کرد و ماشین حمل کننده باید آن راه را برای حرکت انتخاب کند.پس هر کدام که زیرنفع باشد و در قرارداد نام آورده شده باید حمل کننده از آن شخص درخواست دستور منقضی را بگیرد. هر دستوری ممکن است از طرف فرد زیرنفع دریافت شود که می تواند شامل این موارد باشد که دستور بازگشت کالا به مبدا را بدهد یا دستور واگذاری کالا به فرد دیگری یا هر چیز دیگری که باشد حمل کننده باید از آن طبعیت کند.2_ با وجود این چنانچه اوضاع و احوال ایجاب نماید که حمل کالا تحت شرایطی غیر از آنچه که در بارنامه جاده ای قید شده انجام شود و حمل کننده نتواند در فرصت معقول از شخصی که برابر مقررات ماده (12) حق در اختیار گرفتن کالا را دارد دستور منقضی دریافت کند اقدامی را که به نظر وی منافع شخص یاد شده را به بهترین وجه تامین نماید، انجام خواهد داد.به عنوان مثال ممکن است کوه ریزش کرده باشد یا ایجاد هر مشکل دیگری که رخ دهد، که سبب شود حمل کننده برای دریافت دستور از شخص نام برده شده در قرارداد فرصت کافی را نداشته باشد. یا در صورت تلف کردن زمان برای دریافت دستور مقتضی، خسارتی به کالا یا راننده وارد شود که در چنین مواردی باید فرد حاضر در صحنه بهترین حالت ممکن که منافع فرد در نظر گرفته شود را انجام دهد.• ماده 15 سی ام آر : 1_ در صورتی که پس از ورود کالا به مقصد تعیین شده اوضاع و احوال مانع از تحویل کالا شود، حمل کننده از فرستنده، درخواست صدور دستورها را خواهد نمود، در صورتی که گیرنده از گرفتن کالا امتناع ورزد فرشتنده بدون اینکه مجبور به ارائه نسخه اول بارنامه جاده ای باشد، حق در اختیار گرفتن کالا را خواهد داشت. 2_ حتی اگر گیرنده از پذیرفتن کالا امتناع کرده باشد می تواند در خواست تحویل کالا را تا زمانی که حمل کننده دستورهای مغایری از فرستنده دریافت کرده است بنماید. 3_ در صورتی که اوضاع و احوال مانع از تحویل کالا شده بعد از صدور دستور از طرف گیرنده در اعمال حقوق پیش بینی شده برای او در بند (3) ماده (12) مبنی بر تحویل کالا به شخص دیگر رخ دهد، بندهای ( 1) و (2) این ماده با فرض اینکه گیرنده، فرستنده است و شخص دیگر، گیرنده ناقذ خواهد بود.• ماده 16 سی ام آر : 1_ حمل کننده حق دریافت هزینه هایی که برای گرفتن دستورها و همچنین هزینه هایی که برای اجرای چنین دستورهایی متحمل شده را خواهد داشت مگر اینکه این هزینه ها در نتیجه عمل اشتباه یا غفلت حمل کننده به وجود آمده باشد. زمانی که امکان اجرای قرارداد طبق ماده های قبل وجود نداشته باشد یا اوضاع و احوال مانع از تحویل کالا از گیرنده شود، پس گرفتن چنین دستوراتی ممکن است هزینه های داشته باشد و ارتباطات و تکنولوژی در عصر امروز هزینه هایی به این صورت را حذف کرده است.اما اجرای دستورات اغلب هزینه بر است، مانند مثالی که در بالا بیان شده و ممکن است در میانه انتقال حمل کالا به سمت مقصد، فروشنده یا گیرنده تصمیم بگیرند که کالاها را به مبدا برگردانند، اما اجرای چنین دستوری آیا بدون صرف هزینه امکان پذیر است؟ پس به عنوان مثال زمانی که یک کامیون به آلمان رسیده و بنا به هر دلیلی قادر نیست بار خویش را تحویل دهد و برای اینکه به ایران برگردد، هزینه های زیادی دارد و به همین راحتی نیست که دستور برگشت کالا داده شود، پس این هزینه ها را باید فرد زیرنفع بپردازد. 2_ در موارد گفته شده در بند یک ماده 14 و 15 حمل کننده می تواند طوری کالا را به حساب شخصی که حق در اختیار گرفتن آن را دارد تخلیه نموده و با این کار حمل پایان یافته تلقی خواهد شد، پس از آن حمل کننده کالا را از طرف شخصی که صاحب آن شناخته می شود نگه داری خواهد کرد. • در هر حال حمل کننده می تواند نگه داری کالا را به شخص ثالثی واگذار نماید، در این صورت هیچگونه مسئولیتی متوجه حمل کننده نخواهد بود جز اینکه باید در انتخاب شخص ثالث دقت معقول به عمل آورد، هزینه های تعلق گرفته به موجب بارنامه جاده ای و سایر هزینه ها در برابر تحویل کالا قابل دریافت خواهد بود. 3_ در صورتی که کالا فاسد شدنی باشد حمل کننده می تواند بدون اینکه منتظر وصول دستور شخصی که حق در اختیار گرفتن کالا را دارد بشود، آن را به فروش رسانده همچنین در صورتی که وضع کالا چنین اقدامی را ایجاب نماید یا هزینه های انبارداری کالا در مقایسه با قیمت آن نامتناسب باشد حمل کننده می تواند دست به چنین کاری بزند. • علاوه بر موارد یاد شده در صورتی که حمل کننده پس از پایان مدتی معقول دستوری مخالف با آنچه که به طور منطقی باید صادر کند که از طرف شخصی که حق در اختیار گرفتن کالا را دارد دریافت ندارد اقدام به فروش کالا خواهد نمود.4_ چنانچه کالا به استناد این ماده فروخته شود، حاصل فروش پس از کسر هزینه های متعلقه در اختیار شخصی که حق در اختیار گرفتن کالا را دارد گذاشته خواهد شد، در صورتی که این هزینه ها مازاد بر حاصل فروش کالا باشد حمل کننده مستحق دریافت ما به التفاوت خواهد بود. 5_ ترتیب فروش کالا در چنین مواردی به وسیله قانون یا عرف محلی که کالا در آن قرار دارد، تعیین خواهد شد. در این بخش مواردی که تاکنون در مورد آنها صحبت کردیم در مورد حمل داخلی بررسی می شود: در حمل داخلی: ماده 384 : اگر گیرنده کالا را قبول نکند و یا مخارج و سایر مطالبات متصدی حمل و نقل بابت مال التجاره تادیه نشود و یا به مرسل الیه دسترسی نباشد متصدی حمل و نقل باید مراتب را به اطلاع ارسال کننده رسانیده و مال التجاره را موقتا نزد خود به طور امانت نگه داشته و یا نزد ثالثی امانت گذارد و در هر دو صورت مخارج و هر نقص و عیب به عهده ارسال کننده خواهد بود. اگر ارسال کننده و یا مرسل الیه در مدت مناسبی تکلیف مال التجاره را معین نکند متصدی حمل و نقل می تواند مطابق ماده 362 آن را به فروش برساند.ماده 385 : اگر کالا در معرض تضییع سریع باشد و یا قیمتی که می تواند برای آن فرض کرد با مخارجی که برای آن شده تکافو ننماید، متصدی حمل و نقل باید فورا مراتب را به اطلاع مدعی العموم محل یا نماینده او رسانیده و با نظارت او مال را به فروش رساند، حتی المقدور ارسال کننده و مرسل الیه را باید از اینکه مال التجاره به فروش خواهد رسید مطلع کند. 2) شرایط دریافت کالا از حمل کننده پس از مفقودی: الف) در حمل بین المللی: • به موجب ماده 20 سی ام آر: 1_ عدم تحویل کالا در ظرف 30 روز پس از پایان مدت توافق شده و یا در صورتی که چنین مهلتی توافق نشده باشد 60 روز پس از تحویل کالا به حمل کننده دلیل قطعی بر مفقود شدن کالا است و شخصی که حق اقامه دعوا دارد می تواند پس از گذشت مهلت یاد شده چنین کالایی را مفقود شده متلقی نماید.
4_ در صورتی که تقاضای موضوع بند 2 به عمل نیاید یا ظرف 30 روز یاد شده در بند 3 هیچ دستوری داده نشود و یا اینکه کالا در مدتی بیش از یک سال از تاریخ پرداخت غرامت پیدا نشود حمل کننده حق خواهد داشت برابر قانون محلی که کالا در آن قرار دارد عمل نماید. ب) در حمل داخلی: • قانون تجارت در این خصوص ساکت است 3) موارد شکست شدن سقف مسئولیت حمل کننده جاده ای : الف) در حمل بین المللی: 1) توافق طرفین ( مواد 24 و 26 سی ام آر) 2) تخلف یا خسارت عمدی ( ماده 29 سی ام آر) ماده 24 ): فرستنده می تواند در برابر پرداخت هزینه های اضافی که میزان آن با تراضی با حمل کننده تعیین خواهد شد در بارنامه جاده ای ارزشی بیش از میزان مقرر در بند 3 ماده 23 برای کالا بیان نماید، در چنین صورتی مبلغ بیان شده جانشین میزان مقرر خواهد بود.ماده 26 ): 1) فرستنده می تواند در مقابل پرداخت هزینه های اضافی مورد توافق با حمل کننده مبلغ نفع ویژه در تحویل را در برابر فقدان یا خسارت یا تجاوز از مهلت توافق شده با درج این مبلغ در بارنامه جاده ای تعیین نماید. 2) صرف نظراز غرامت پیش بینی شده در مواد 23 و 24 و 25 در صورتی که نفع ویژه در تحویل بیان شده باشد، در برابر فقدان یا خسارت اضافی تحقق یافته، ممکن است غرامتی تا میزان سود بیان شده مطالبه شود. ماده 29) : 1) چنانچه خسارت وارد شده به کالا در نتیجه قصور یا خلاف عمدی از ناحیه حمل کننده بوده باشد و برابر قانون محل دادگاه یا دیوانی که به موضوع رسیدگی می کند در حکم خطای عمدی تلقی شده باشد در چنین صورتی حمل کننده حق استفاده از مقررات این فصل را که مسئولیت او را رفع یا محدود می کند یا بار اثبات را از گردن او ساقط می کند نخواهد داشت.2) مقررات بند بالا در صورتی که قصور یا خلاف عمدی از طرف نمایندگان و کارکنان و سایر اشخاصی که حمل کننده از خدمت آنها در کار حمل استفاده می کند رخ داده باشد، مادامی که نمایندگان، کارکنان یا اشخاص یاد شده در حدود وظیفه شغلی خود عمل نموده باشند نیز جاری خواهد بود. علاوه بر این در چنین موردی نمایندگان، کارکنان یا اشخاص مورد بحث حق ندارند نسبت به مسئولیت شخص خود از مقررات فصل یاد شده در بند 1 استفاده کنند.
قانون مسئولیت مدنی : ماده 1) هر کس بدون مجوز قانونی عمدا و یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجاری یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می باشد. ماده 2) در موردی که عمل واردکننده زیان موجب خسارت مادی یا معنوی زیان دیده شده باشد دادگاه پس از رسیدگی و ثبوت امر او را به جبران خسارت مذبور محکوم می نماید و چنانچه عمل واردکننده زیان فقط موجب یکی از خسارت مذبور باشد دادگاه او را به جبران همان نوع خساراتی که وارد نموده محکوم خواهد نمود.4) cash on delivery ( نقدا در مقابل تحویل) الف) در حمل بین المللی: • ماده 21 سی ام آر: چنانچه کالا بدون وصول وجوهی که می بایست برابر شرایط قرارداد حمل توسط حمل کننده دریافت می شد، به تحویل گیرنده داده شود، حمل کننده خسارت فرستنده را به میزانی که مازاد بر وجه یاد شده نباشد خواهد پرداخت بدون اینکه این پرداخت لطمه ای به حق حمل کننده مبنی بر اقامه دعوا علیه گیرنده وارد نماید. ب) در حمل داخلی: • قانون تجارت در این خصوص ساکت است 