مشکلات بسیاری برای لجستیک در ایران وجود دارد، در این مقاله سعی کرده ایم در قالب مثال هایی مشکلات را بیان کرده و به تجار کمک کنیم تا با ایده های بهتری به روند حمل و نقل محصولات صادراتی خود بیندیشند.
مثال عملیات لجستیکی برای عبور یک کالا از کشور
یک زمانی یکی از دوستان در پروژه ای کار می کرد و قصد داشت یک محصولی را از کردستان عراق به جنوب ایران انتقال دهد و در طی فرآیند این کار قرار بود نزدیک به ۳۰۰۰ تن کالا از کشور عبور داده شود. هر ۱۰۰۰ تن کالا ۵۰ تریلی می شود. ۱۵۰ تریلی بار باید از کردستان عراق بارگیری میشد، در مرز ایران پلمپ می شد و داخل ایران می آمد، و در یکی از مرزهای جنوبی ایران داخل مخزن قرار می گرفت و دپو می شد، و در نهایت تحویل کشتی می شد. یعنی چند مرحله کار وجود داشت. 
یک قسمت کار محاسبه هزینه های کشتی هایی است که در بندر عسلویه یا بندر های مشابه کناره گیری می کنند و قرار است این کالا را بارگیری کنند. یافتن این کشتی، تعرفه ای که این کشتی دارد، محاسبه دیه کشتی، که اصطلاحیست برای هزینه های کشتی هنگام کناره گیری که صرف امور کناره گیری و بحث کارهای بندری آن می شود. هزینه های مخزنی که در بندر وجود داشت و باید کالا در آن بارگیری می شد. هزینه های مربوط به نگهداری کالا که به طور مثال شما این ۱۵۰ تریلی را آیا یک روزه، یک هفته ای یا یک ماهه می توان منتقل کرد. آیا این تعداد تریلی وجود دارد. ما شرکت های محدودی در ایران داریم که تعداد ۱۰۰، ۲۰۰ یا ۵۰۰ دستگاه تریلی دارند و با شرایط خاصی کار می کنند. 
آیا شرکت بین المللی وجود دارد که ۱۵۰ دستگاه تریلی به صورت یکجا داشته باشد و بتواند به طور مثال بارگیری را در کردستان عراق انجام دهد و در عسلویه تخلیه کند؟ امور مربوط به ورود به مرز ایران و پلمپ آنها و بحث سوخت آنها و میزان زمانی که مورد نیاز است تا تحویل دهند. مدارکی که برای این کار نیاز است. اموری که مربوطه به بارگیری در کردستان وجود دارد. تمام اینها هم باید حل شوند و بعد از اینها تازه این کالاها داخل مخزن می روند. این مخزن چه مقدار زمان نیاز دارد تا پر شود و چقدر زمان نیاز دارد تا تخلیه شود، زیرا خود کشتی هم برای تخلیه و یا بارگیری زمان نیاز دارد. به طور مثال این کشتی پهلو می گیرد و مخزن که دو یا سه پمپ دارد و هر پمپ در هر ساعت چند تن می تواند از این محصول را جا به جا کند به آن متصل می شود. آیا این محصول برای انتقال به مخزن نیازمند ری هیت کردن یا گرم کردن مجدد است یا خیر. آیا خود این کشتی یا تانکی که در حال هماهنگی است توان این را دارد که حجم زیادی را در زمان کمی بارگیری کند یا خیر. 
این یک مثال برای انتقال محصولی از کردستان عراق بود که ببینید چقدر به مشکل بر میخوریم. شرکت هایی وجود ندارند که این کار انجام دهند و انجام این عملیات نیازمند تجربه خیلی زیادی است. خاطرم هست دوستی که این کار را انجام می داد به یک مشکل بسیار بزرگ برخورد کرد. کل به اصطلاح مانیفست این تریلی ها یکسان بود و باید تمام این ۱۵۰ دستگاه تریلی با هم می آمدند، و یک تریلی به علت های مختلف فنی و ... نتوانسته بود بیاید و به موقع این کالا را تحویل دهد. فرض کنید او دو هفته نمی توانست کارهای گمرکی این کالا را انجام دهد زیرا می گفتند یک تریلی شما گم شده است. این در حالی بود که کشتی قصد بارگیری داشت و برنامه ها به هم خورده بود. این یعنی کسی که می خواهد در بحث لجستیک وارد شود باید توان ذهنی، قدرت مدیریت و تجربه بالایی داشته باشد تا بتواند این کار را انجام دهد. اینها مشکلات لجستیک است و ضعف ما این است که نمی توانیم در لجستیک خیلی از مسائل را پوشش دهیم. 
مثال برای عملیات لجستیکی مورد نیاز در واردات برنج از کشور هند
برای مثال امروز شرکتی در ایران با هند یک قرارداد می بندد که در این معامله تعهد می کند یک کشتی با ۲۰ هزار تن برنج را در بندر چابهار تخلیه کند. کدام شرکت لجستیکی در ایران وجود دارد که بتواند این کالا را در مرزهای ایران، به طور مثال مرز سرخس تحویل بگیرد. اولا این که حمل و نقل باید با قطار باشد. زیرا قیمت تمام شده حمل و نقل بسیار مهم است. دوما قطار باید با رفت و آمد خیلی سریع یا تعداد واگن زیاد باشد. هر به اصطلاح رام قطار ۱۲ واگن است. هماهنگی گرفتن مجوزهای مورد نیاز، انجام عملیات، بارگیری، تخلیه خود آن قطار، زمانی که تخلیه قطار نیاز دارد، زمانی برای بارگیری آن مورد نیاز است، انبار مورد نیاز آن و ... کار یک شرکت لجستیک حرفه ایست. ما ضعف های خود را در صادرات می شناسیم. 
نیاز به تاسیس یک شرکت لجستیکی قوی در کشور
با شنیدن این حرف ها بسیاری از شما ممکن است این ایده را بگیرید که یک شرکت حرفه ای لجستیک در ایران تاسیس کنید. بسیار خوب است. مجموعه ما کمک می کند که اگر کسی بخواهد یک شرکت لجستیک حرفه ای در ایران باشد و عملیات تجاری در ایران انجام دهد، به او آموزش دهیم که چطور در این مسیر پیش روی کند و واقعا یک شرکت لجستیک شود و صرفا یک شرکت حمل و نقل ساده نباشد. افراد زیادی شرکت حمل و نقل دارند و در حال فعالیت هستند و بسیاری نیز در حال تاسیس این نوع شرکت ها هستند، اما با شرکت های حمل و نقل اتفاقات خوب در بحث لجستیک در کشور نمی افتد و در واقع قسمتی از کار همیشه ناقص است. 
من به عنوان یک تاجر و کسی که در حال فعالیت در زمینه تجارت هستم توقع دارم یک شرکت لجستیک برای من این کارها را انجام دهد.
صادرات کالا از ایران با همکاری شرکت های لجستیکی خارجی
یک مثال از خارج از ایران بازگو می کنیم. ما قصد داشتیم کالایی را به کشوری مثل کامپالا و اوگاندا ارسال کنیم. این کالا برای ارسال به این منطقه نیازمند یک حمل و نقل داخلی بود. کالا ابتدا به دارالسلام تانزانیا میرفت و سپس به اوگاندا تحویل داده میشد. ما با یک شرکت لجستیک قرارداد بستیم و این شرکت این کالا را از محل بندر به طور کامل تخلیه کرد و به اوگاندا تحویل داد. در اروپا یا در آمریکا شرکت های لجستیکی بسیار خوبی در حال فعالیت هستند و فرصت های لجستیکی بسیار خوبی مهیا می کنند. 
مشکلات لجستیکی در صادرات سنگ آهن ایران
ما در بحث صادرات سنگ آهن همیشه مشکل لجستیک داشتیم. زمانی که بازار سنگ آهن ایران بسیار خوب بود و تقاضاهای سنگ آهن بسیار زیاد بود ما در بارگیری بندر عباس با مشکل مواجه بودیم. کشتی ها صف می بستند، زمان بارگیری افزایش پیدا می کرد، و از طرفی امکانات بندری برای این کار بسیار ضعیف بود. در آن زمان ما می توانستیم حجمی بیشتر در حدود ۲ یا ۳ برابر صادر کنیم اما نکردیم. چه اتفاقی افتاد؟ استرالیا میدان کار را به دست گرفت. لجستیک بهتر را مهیا کرد. قسمتی از لجستیک به دولت برمی گردد. البته ناوگان ها در خیلی از کشور ها خصوصیست. به طور مثال ناوگان راه آهن استرالیا خصوصیست. سیستم حمل و نقل در استرالیا از درب محل انبار سنگ آهن تا محل تخلیه بار، ناوگان کامل ریلی دارد. تعداد بسیار زیادی واگن، تعداد بسیار زیادی تجهیزات، و واگن هایی که دو برابر ظرفیت واگن های معمول ما ظرفیت دارند. واگن های معمول ما ۶۰ تن ظرفیت دارند. 
اما یک واگن موجود در استرالیا که کار سنگ آهن را انجام می دهد ۱۲۰ تن ظرفیت دارد. به این معنی که یک رام آن ۱۲ واگن ۱۲۰ تنی را حمل می کند که بسیار بیشتر از ظرفیت ماست. تقریبا ۱۴۴۰ تن را می تواند در یک مرحله بارگیری کند، که تقریبا ۱۵۰۰ تن می شود که بسیار ظرفیت بالاتریست. ما ۷۵۰ تن می توانیم بارگیری کنیم. مسافتی که در حال طی شدن بود، تجهیزات ناوگان اگر مناسب بود، زیرساختش مناسب بود و لجستیک مناسبی را مهیا می کرد، ما می توانستیم حمل و نقل سریعتری را انجام دهیم. و این حمل سریع تر و حمل مقرون به صرفه تر قیمت تمام شده را کاهش می داد. 
در یک دوره ای اگر ما نمی توانستیم سنگ آهن صادر کنیم به علت هزینه های لجستیک بوده است. یعنی کالای ما در این مسیر مقرون به صرفه حمل و نقل نمی شد و ما نمی توانستیم کالا را با قیمت مناسب به مشتری تحویل دهیم و این ضعف ما در لجستیک بود. البته امروزه شرایط مقداری فرق کرده است.
