در تجارت بین المللی انتخاب یک حمل کننده خوب و قابل اطمینان می تواند درموفقیت تجارت شما نقش زیادی داشته باشد یا انتخاب نادرست آن سبب شود که ناکام باشید و در صادرات و تجارت موفقیتی کسب نکنید.
در این مقاله قصد داریم در مورد حمل و نقل زمینی و ترانزیت صحبت کنیم و اطلاعاتی را در مورد آن در اختیار تاجران و آرادی های عزیز بگذاریم. 
پس حمل کننده خوبی که منافع شما را در منافع خویش ببیند را انتخاب کرده و در مورد آن تحقیق و پرس و جو کنید. در صورتی که حمل کننده کالا و محصولات فقط به فکر منافع خویش باشد و ضرر و زیان شما برای آنها اهمیتی نداشته باشد، باعث می شود شما از تجارت کردن منصرف شوید و ضرر کنید. 
در جلسات گذشته در مورد مسئولیت های حمل کننده جاده ای در حمل و نقل صحبت کردیم، همچنین در مورد مبانی کلی حمل و نقل، به چه کسی حمل کننده گفته می شود و اینکه انواع شرکت حمل و نقل بین المللی از لحاظ حوزه فعالیت مباحثی ارائه شد. سپس در مورد انواع سند حمل صحبت کرده و خصوصیات هر کدام از سندهای حمل را بیان کردیم. 
1) مقایسه موارد عدم شمول سی ام آر با قانون تجارت: (بند 4 ماده 1 سی ام ار) این کنوانسیون شامل موارد زیر نمی شود: الف) حمل کالاهایی که تحت شرایط هر کنوانسیون بین المللی پستی انجام می شود. ب) حمل محصولات جنازه ای ج) حمل اثاث منزل 
(ماده 397 قانون تجارت) حمل و نقل به وسیله پست تابع مقررات این باب نیست. در صورتی که دقت کرده باشید سی ام آر قوانین در حمل و نقل است و مشابه چنین قوانینی ماده 397 قانون تجارت وجود دارد. در صورتی که خاطرتان باشد در گذشته در مورد کاربرد یا حاکمیت سی ام آر صحبت کردیم و اینکه کامیون در مسیری که از مبدا تا مقصد طی می کند، از یکی دیگر از شیوه های حمل استفاده کرده باشد. 
در کشور ما به وفور چنین مواردی اتفاق میافتد، به عنوان مثال کالایی را از ایران به مقصد ایتالیا بارگیری کنید، که کالاها به استانبول فرستاده شده و در آنجا در کشتی هایی بارگیری می شود تا به ایتالیا برسد. پس در این پروسه حمل یک قسمت از آن از طریق دریا و کامیون انجام شده، همچنین در مسیرهای ارسال از ایران به قزاقستان، یونان و ... به همین صورت است و حمل و نقل به صورت ترکیبی انجام می شود. 
همچنین ممکن است از طریق حمل و نقل ریلی هم برای رساندن کالا به مقصد استفاده شود، که در این بخش امکان دارد شبهه ای ایجاد شود چرا که در ماده یک گفته شد که قرارداد حمل از طریق جاده را پوشش می دهد. یا اینکه سی ام آر بر قرارداد حمل از طریق جاده حاکم است، خوب در مثال هایی که بیان شده از حمل دریایی یا ریلی استفاده شده بود، ممکن است در بعضی از کشورها با هواپیما هم کالاها را انتقال بدهند، تکلیف قوانین چه می شود؟ 
جواب این سوال این است که ماده دو تکلیف این مسائل را مشخص کرده، به این صورت که اگر کالا از کامیونی که در آن بارگیری شده است تخلیه نشود، ازمبدا تا مقصد کنوانسیون سی ام آر به آن قرارداد حاکم است. تخلیه نشود یعنی تخلیه کالا از یک وسیله حمل و بارگیری آن به وسیله حمل دیگری صورت بگیرد، که اصطلاحا به آن ترانس شیپ می گویند. پس به این منظور است که کالا از کامیون تخلیه نمی شود و کامیون با چرخ خود روی عرشه کشتی قرار می گیرد، در چنین حالتی سی ام آر بر کل مسیر حاکم است. 
به عنوان مثال در بنادر جنوبی کشور، کامیون ها بدون تخلیه بار، روی کشتی قرار می گیرند و در کشور عمان کالاها را به مقصد رسانده و سپس مجددا از طریق کشتی به ایران بازمی گردند. به خصوص برای کامیون های یخچالی که صیفی جات و میوه جات را به کشورهای دیگر ارسال می کند. 2) انواع تعهد (مسئولیت): • تعهد به نتیجه • تعهد به وسیله با یک مثال این مباحث را توضیح می دهیم، مثلا در دادگاهی پرنده ای دارید یا در مورد مسئله ای وکیلی برای خویش گرفته اید، تعهد وکلا تعهد به وسیله است. یعنی تعهد آنها به این است که از طرف شما در دادگاه براساس قانون حاکم دفاع کنند، شاید شما نمی دانید که از چه ماده ها یا قوانینی استفاده تا از خودتان دفاع کنید. 
یا تعهد وکیل به این صورت است که فقط از شما دفاع می کند و مسئولیتی در مورد اینکه در دادگاه چه رای برای شما صادر شود ندارد. پس زمانی که شما وکیل می گیرد حتما به معنای این نیست که رای دادگاه به نفع شما صادر می شود، خیر این طور نیست و وکیل تنها سعی می کند مدافع شما باشد. نمی توانید به وکیل بگویید که چون رای دادگاه به نفع شما صادر نشده به او حق الوکاله نمی دهید، چنین چیزی ممکن نیست، چرا که تعهد او به وسیله است. 
در صورتی که همین وکیل، با شما قراردادی امضا کند که من رای را به نفع شما می گیرم، در صورتی که چنین اتفاقی نیافتد از شما حق الوکاله دریافت نمی کنم. پس این مسئله به معنای تعهد به نتیجه است، یا به عنوان مثالی دیگر اینکه دوست شما وسیله نقلیه ندارد و شما به او می گویید که حتما او را با وسیله حمل و نقل خود به منزلش می رسانید، پس این می شود تعهد به نتیجه. 
حالا مباحث گفته شده را به حمل و نقل کالا تعمیم می دهیم، هم در حمل و نقل داخلی و خارجی تعهد ما تعهد به نتیجه است. یعنی شما با یک حمل کننده قراردادی را تنظیم می کنید، مبدا تهران و مقصد مسکو روسیه که در این جا تعهد شما تعهد به نتیجه است و باید کالا را به مسکو برسانید. در صورتی که حمل کننده کالا را به مسکو نرساند، یعنی در مسیر انتقال اتفاق یا مشکلی به وجود بیاید که کالا به مقصد نرسد، ممکن است تصادف کند، یا کالا در کامیون بنا به هر دلیلی نابود شود، تکلیف چیست؟ 
می خواهیم بدانیم آیا حمل کننده در این باره مسئول است؟ 3) آیا حمل کننده جاده ای در قبال ورود خسارت به کالا یا تاخیر در حمل مسئولیت دارد؟ در حمل داخلی یا بین المللی باید این موضوع مهم را بررسی کنیم که در صورت نرسیدن یا خراب شدن محصولات می توان شرکت حمل کننده را مسئول دانست و از آنها توقع جبران خسارت را داشته باشیم یا خیر؟ در حمل داخلی: به موجب ماده 386 قانون تجارت، اگر مال التجاره تلف یا گم شود متصدی حمل و نقل مسئول قیمت آن خواهد بود. به موجب ماده 387 قانون تجارت، در مورد خسارات ناشیه از تاخیر تسلیم یا نقض یا خسارات بحری (آواری) مال التجاره نیز متصدی حمل و نقل در حدود ماده فوق مسئول خواهد بود. 
منظور از مال التجاره همان کالا یا محصولات است. به عنوان مثال 1000 کارتن از محصولی ارسال شده که از آن 500 کارتن به قدری خسارت دیده که قابل استفاده نیست، در چنین حالتی آیا باید خسارت تمامی کالاها یعنی 1000 کارتن گرفته شود یا فقط خسارت کارتن های آسیب دیده؟ در چنین صورتی باید فقط خسارت همان 500 کارتن خراب شده گرفته شود. 
در حمل خارجی: در ماده 17 بند یک در این مورد صحبت می کند، شرکت حمل کننده در صورت خسارت وارده به تمام یا قسمتی از کالا در زمان تحویل گرفتن یا تحویل دادن آن و تاخیر در تحویل کالا بر عهده خواهد داشت. به عنوان مثال در ارسال کالایی از مبدا تهران به مقصد مسکو، مراجعه می کنید به حمل کننده، آیا آنها می توانند بگویند به ما مربوط نمی شود و علت خراب شدن کالاها چیز دیگری بوده است؟ اصلا چنین چیزی ممکن نیست و شرکت حمل کننده صد در صد در مورد خسارت رسیدن به کالا مسئول است. 
4) محاسبه میزان خسارت بر اساس سی ام آر: به موجب ماده 23 سی ام آر : بند 1_ وقتی برابر مقررات این کنوانسیون، حمل کننده ای مسئول پرداخت غرامتی نسبت به خسارت تمام یا قسمتی از کالا شود، این غرامت براساس ارزش کالا در مکان و زمان قبول آن برای حمل محاسبه خواهد شد. بند 2_ ارزش کالا براساس قیمت بورس یا اگر چنین قیمتی وجود نداشته باشد، براساس قیمت روز بازار و در صورتی که قیمت بورس و قیمت روز بازار معلوم نباشد با در نظر گرفتن ارزش معمول کالایی از همان نوع و کیفیت تعیین خواهد شد. برای محاسبه قیمت کالاهای آسیب دیده اغلب اول به سراغ بورس می روند، چرا که قیمت رسمی است و در صورتی که قیمت آن کالا وجود نداشت از راه های دیگر سعی می کنند قیمت کالا را تعیین کنند. 
5) سقف مسئولیت چیست؟ این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است و تجار زیادی از آن هیچ آگاهی ندارند، که سقف مسئولیت در قراردادها به چه صورتی می باشد. در جلسه گذشته در مورد بیمه های باربری به صورت مختصر صحبت کردیم و انواع آن را برای دوستان نام بردیم، بیمه باربری، بیمه حمل و نقل یا بیمه کالا همگی یک مبحث و یک نوع بیمه نامه است. بیمه های کالا در سه حالت صادر می شود، که دارای ترازهای a, b, c است و C کمترین پوشش را دارد، که b بیشتر از c پوشش بیمه ای داشته و a تمام ریسک می باشد. 
وقتی واژه سقف مسئولیت مطرح می شود، در این بخش نیاز به خرید بیمه نامه باربری از سوی صاحبان کالاهای تجار بیشتر حس می شود. شما می توانید خرید این بیمه نامه را به فورواردر خود واگذار کنید و اینکه فورواردر اقدام به خرید بیمه از شرکت بیمه خواهد کرد. حداکثرمیزان مسئولیتی است که به موجب قوانین و یا در قراردادهای خصوصی افراد تعیین می گردد و مبین این است که متعهد حداکثر به میزان تعیین شده مسئول بوده و در صورتی که خسارت مازاد بر آن باشد، مسئولیتی ندارد. منظور از تعیین در قراردادهای خصوصی به موجب قانون این است که میزان آن تعیین می شود، که میزانی برای سقف مسئولیت تعیین می گردد تا در آینده دچار مشکل نشوند. 
میزان سقف در حمل داخلی و بین المللی: 1) در حمل داخلی: به موجب ماده 386 قانون تجارت، اگر مال التجاره تلف یا گم شود متصدی حمل و نقل مسئول قیمت آن خواهد بود. به موجب ماده 387 قانون تجارت، در مورد خسارات ناشیه از تاخیر، تسلیم یا نقض یا خسارت بحری(آواری) مال التجاره نیز متصدی حمل و نقل در حدود ماده فوق مسئول خواهد بود. 
2) در حمل بین المللی: به موجب بند 3 ماده 23 سی ام آر، در هر صورت غرامت نباید از 25 فرانک برای هر کیلو گرم کسری از وزن ناخالص کالا تجاوز نماید، منظور از فرانک، فرانک طلا به وزن (10.31) گرم با درجه خلوص 900 در هزار می باشد. به موجب بند 3 ماده 2 مقاوله نامه کنوانسیون مورخ پنجم ژوئیه 1978، میزان غرامت نباید از (8.33) واحد محاسبه برای هر کیلوگرم کسری از وزن ناخالص کالا تجاوز کند. به موجب بند 5 ماده 23 سی ام آر، درمورد دیرکرد در صورتی که خواهان ثابت نماید، که خسارت هایی از این بابت به او وارد شده است حمل کننده خساراتی را که بیش از کرایه حمل نباشد، جبران خواهد نمود. 
( به واحد محاسبه sdr می گویند) سقف مسئولیت تابعی از وزن کالا است یعنی کامیونی که کالا آن 25 تن باشد با کامیون دیگری که کل کالا آن 2 تن است میزان سقف مسئولیت در هر دو به یک اندازه نیست. اما در بعضی از موارد، مانند تاخیر، آیا نیم ساعت دیر رسیدن تاخیر به حساب می آید، یا اینکه به موجب یکروز دیر رسیدن باعث می شود ارزش کالا پایین بیاید یا واردکننده و خریدار دچار ضرر و زیان شود. به این صورت نیست که بگویید شما کالا را با تاخیر به مقصد رسانده اید پس کرایه حمل را نمی پردازید. 
ممکن است تاجران عزیز کمی گیج شوند و شبهه ای در این خصوص برای آنها پیش بیاید، که به این منظور میزان خسارت وارده را محاسبه می کنیم. همچنین میزان سقف مسئولیت را نیز محاسبه می کنیم و با مقایسه کردن خسارت وارده و سقف مسئولیت، هر کدام از آنها که کمتر بود، معیار دریافت خسارت از حمل کننده قرار می دهیم. ضریب تبدیل دلار به sdr را پیدا کرده و در نهایت (8.33)* (1.5)* وزن کالای از بین رفته به کیلوگرم= خسارت وارد شده. تا اینکه عدد حاصل را به دلار محاسبه کنیم و به عنوان میزان خسارت وارده، بتوانیم از طرف مقابل خسارت ها را دریافت کنیم. در مواقعی ممکن است میزان خسارت به دست آمده از سقف مسئولیت بیشتر باشد در این صورت حمل کننده به میزان سقف مسئولیت خسارت را پرداخت می کند، چرا که میزان آن کمتر حاصل شده است. 
پرسش و پاسخ: سوال 1) بار و کالا از مشهد به مقصد تهران ارسال شده و شرکت حمل کننده می گوید که کامیون در سمنان قرار دارد و مشکل فنی پیدا کرده، آیا حمل کننده موظف است ماشین دیگری برای ادامه مسیر بفرستد یا می توان خودمان برای تحویل گرفتن به سمنان برویم یا باید صبر کرد تا کامیون درست شود؟ پاسخ: زمانی که شما با حمل کننده قرارداد امضا کرده اید که نوع تعهد آن تعهد به نتیجه است یعنی از مشهد تا تهران باید کالا را حمل کرده و به دست شما برساند. قانون این است که باید کامیون را جایگزین کند و کالا را در کامیون دیگری تخلیه کرده و به دست شما برساند ولی در کشور ما چون همیشه مدارا می شود و اغلب از شما صبوری می خواهند، تا کامیون درست شود و کالا به دست خریدار برسد. 
سوال 2) اگر در کشوری امکان حمل دریایی وجود داشته باشد آیا امکان حمل از طریق جاده ای به صرفه تر است؟ پاسخ: حمل جاده ای با کامیون دارای معیاب و مزایایی هست، برترین حسن حمل با کامیون این است که از محلی که انبار شما قرار دارد بارگیری انجام شود و به انبار شهر یا کشور مقصد برساند و تخلیه انجام دهد. در این صورت بسیار به صرفه تر است و می توانید از آن استفاده کنید، در حالی که در حمل دریایی به این صورت نیست و در روش دریایی پورت به پورت و بندر به بندر جا به جایی صورت می گیرد. 
یکی از معایب حمل جاده ای این است که گران تر از حمل دریایی می باشد. حسن بعدی حمل جاده ای این است که حمل کالا با سرعت بسیار بیشتری نسبت به حمل دریایی صورت می گیرد. باید با توجه به شرایط خود و کالا بررسی کنید که کدام یکی از روش های حمل کالا برای شما مناسب تر است، گاهی اوقات روش دریایی مناسب و گاهی روش جاده ای مناسب تر می باشد. در مواقعی که زمان برای شما اهمیت زیادی دارد، بقیه موارد را نادیده گرفته و حمل جاده ای را انتخاب می کنید، ولی در صورتی که هزینه حمل برای شما اهمیت پیدا می کند پس روش دریایی را برمی گزینید. 
سوال 3) برای ارسال کالا به کشورهای همسایه کدام روش حمل مناسب تر است؟ پاسخ: برای کشورهای همسایه بهترین روش جاده ای است، مخصوصا برای کشورهای عراق، افغانستان، پاستان، ترکمنستان، ترکیه، آذربایجان و قرقیزستان روش حمل دریایی را نداریم و تنها و بهترین روش جاده ای یا زمینی با کامیون می باشد.
پس حمل کننده خوبی که منافع شما را در منافع خویش ببیند را انتخاب کرده و در مورد آن تحقیق و پرس و جو کنید. در صورتی که حمل کننده کالا و محصولات فقط به فکر منافع خویش باشد و ضرر و زیان شما برای آنها اهمیتی نداشته باشد، باعث می شود شما از تجارت کردن منصرف شوید و ضرر کنید. در جلسات گذشته در مورد مسئولیت های حمل کننده جاده ای در حمل و نقل صحبت کردیم، همچنین در مورد مبانی کلی حمل و نقل، به چه کسی حمل کننده گفته می شود و اینکه انواع شرکت حمل و نقل بین المللی از لحاظ حوزه فعالیت مباحثی ارائه شد. سپس در مورد انواع سند حمل صحبت کرده و خصوصیات هر کدام از سندهای حمل را بیان کردیم. 1) مقایسه موارد عدم شمول سی ام آر با قانون تجارت: (بند 4 ماده 1 سی ام ار) این کنوانسیون شامل موارد زیر نمی شود: الف) حمل کالاهایی که تحت شرایط هر کنوانسیون بین المللی پستی انجام می شود. ب) حمل محصولات جنازه ای ج) حمل اثاث منزل (ماده 397 قانون تجارت) حمل و نقل به وسیله پست تابع مقررات این باب نیست. در صورتی که دقت کرده باشید سی ام آر قوانین در حمل و نقل است و مشابه چنین قوانینی ماده 397 قانون تجارت وجود دارد. در صورتی که خاطرتان باشد در گذشته در مورد کاربرد یا حاکمیت سی ام آر صحبت کردیم و اینکه کامیون در مسیری که از مبدا تا مقصد طی می کند، از یکی دیگر از شیوه های حمل استفاده کرده باشد. در کشور ما به وفور چنین مواردی اتفاق میافتد، به عنوان مثال کالایی را از ایران به مقصد ایتالیا بارگیری کنید، که کالاها به استانبول فرستاده شده و در آنجا در کشتی هایی بارگیری می شود تا به ایتالیا برسد. پس در این پروسه حمل یک قسمت از آن از طریق دریا و کامیون انجام شده، همچنین در مسیرهای ارسال از ایران به قزاقستان، یونان و ... به همین صورت است و حمل و نقل به صورت ترکیبی انجام می شود. همچنین ممکن است از طریق حمل و نقل ریلی هم برای رساندن کالا به مقصد استفاده شود، که در این بخش امکان دارد شبهه ای ایجاد شود چرا که در ماده یک گفته شد که قرارداد حمل از طریق جاده را پوشش می دهد. یا اینکه سی ام آر بر قرارداد حمل از طریق جاده حاکم است، خوب در مثال هایی که بیان شده از حمل دریایی یا ریلی استفاده شده بود، ممکن است در بعضی از کشورها با هواپیما هم کالاها را انتقال بدهند، تکلیف قوانین چه می شود؟ جواب این سوال این است که ماده دو تکلیف این مسائل را مشخص کرده، به این صورت که اگر کالا از کامیونی که در آن بارگیری شده است تخلیه نشود، ازمبدا تا مقصد کنوانسیون سی ام آر به آن قرارداد حاکم است. تخلیه نشود یعنی تخلیه کالا از یک وسیله حمل و بارگیری آن به وسیله حمل دیگری صورت بگیرد، که اصطلاحا به آن ترانس شیپ می گویند. پس به این منظور است که کالا از کامیون تخلیه نمی شود و کامیون با چرخ خود روی عرشه کشتی قرار می گیرد، در چنین حالتی سی ام آر بر کل مسیر حاکم است. به عنوان مثال در بنادر جنوبی کشور، کامیون ها بدون تخلیه بار، روی کشتی قرار می گیرند و در کشور عمان کالاها را به مقصد رسانده و سپس مجددا از طریق کشتی به ایران بازمی گردند. به خصوص برای کامیون های یخچالی که صیفی جات و میوه جات را به کشورهای دیگر ارسال می کند. 2) انواع تعهد (مسئولیت): • تعهد به نتیجه • تعهد به وسیله با یک مثال این مباحث را توضیح می دهیم، مثلا در دادگاهی پرنده ای دارید یا در مورد مسئله ای وکیلی برای خویش گرفته اید، تعهد وکلا تعهد به وسیله است. یعنی تعهد آنها به این است که از طرف شما در دادگاه براساس قانون حاکم دفاع کنند، شاید شما نمی دانید که از چه ماده ها یا قوانینی استفاده تا از خودتان دفاع کنید. یا تعهد وکیل به این صورت است که فقط از شما دفاع می کند و مسئولیتی در مورد اینکه در دادگاه چه رای برای شما صادر شود ندارد. پس زمانی که شما وکیل می گیرد حتما به معنای این نیست که رای دادگاه به نفع شما صادر می شود، خیر این طور نیست و وکیل تنها سعی می کند مدافع شما باشد. نمی توانید به وکیل بگویید که چون رای دادگاه به نفع شما صادر نشده به او حق الوکاله نمی دهید، چنین چیزی ممکن نیست، چرا که تعهد او به وسیله است. در صورتی که همین وکیل، با شما قراردادی امضا کند که من رای را به نفع شما می گیرم، در صورتی که چنین اتفاقی نیافتد از شما حق الوکاله دریافت نمی کنم. پس این مسئله به معنای تعهد به نتیجه است، یا به عنوان مثالی دیگر اینکه دوست شما وسیله نقلیه ندارد و شما به او می گویید که حتما او را با وسیله حمل و نقل خود به منزلش می رسانید، پس این می شود تعهد به نتیجه. حالا مباحث گفته شده را به حمل و نقل کالا تعمیم می دهیم، هم در حمل و نقل داخلی و خارجی تعهد ما تعهد به نتیجه است. یعنی شما با یک حمل کننده قراردادی را تنظیم می کنید، مبدا تهران و مقصد مسکو روسیه که در این جا تعهد شما تعهد به نتیجه است و باید کالا را به مسکو برسانید. در صورتی که حمل کننده کالا را به مسکو نرساند، یعنی در مسیر انتقال اتفاق یا مشکلی به وجود بیاید که کالا به مقصد نرسد، ممکن است تصادف کند، یا کالا در کامیون بنا به هر دلیلی نابود شود، تکلیف چیست؟ می خواهیم بدانیم آیا حمل کننده در این باره مسئول است؟ 3) آیا حمل کننده جاده ای در قبال ورود خسارت به کالا یا تاخیر در حمل مسئولیت دارد؟ در حمل داخلی یا بین المللی باید این موضوع مهم را بررسی کنیم که در صورت نرسیدن یا خراب شدن محصولات می توان شرکت حمل کننده را مسئول دانست و از آنها توقع جبران خسارت را داشته باشیم یا خیر؟ در حمل داخلی: به موجب ماده 386 قانون تجارت، اگر مال التجاره تلف یا گم شود متصدی حمل و نقل مسئول قیمت آن خواهد بود. به موجب ماده 387 قانون تجارت، در مورد خسارات ناشیه از تاخیر تسلیم یا نقض یا خسارات بحری (آواری) مال التجاره نیز متصدی حمل و نقل در حدود ماده فوق مسئول خواهد بود. منظور از مال التجاره همان کالا یا محصولات است. به عنوان مثال 1000 کارتن از محصولی ارسال شده که از آن 500 کارتن به قدری خسارت دیده که قابل استفاده نیست، در چنین حالتی آیا باید خسارت تمامی کالاها یعنی 1000 کارتن گرفته شود یا فقط خسارت کارتن های آسیب دیده؟ در چنین صورتی باید فقط خسارت همان 500 کارتن خراب شده گرفته شود. در حمل خارجی: در ماده 17 بند یک در این مورد صحبت می کند، شرکت حمل کننده در صورت خسارت وارده به تمام یا قسمتی از کالا در زمان تحویل گرفتن یا تحویل دادن آن و تاخیر در تحویل کالا بر عهده خواهد داشت. به عنوان مثال در ارسال کالایی از مبدا تهران به مقصد مسکو، مراجعه می کنید به حمل کننده، آیا آنها می توانند بگویند به ما مربوط نمی شود و علت خراب شدن کالاها چیز دیگری بوده است؟ اصلا چنین چیزی ممکن نیست و شرکت حمل کننده صد در صد در مورد خسارت رسیدن به کالا مسئول است. 4) محاسبه میزان خسارت بر اساس سی ام آر: به موجب ماده 23 سی ام آر : بند 1_ وقتی برابر مقررات این کنوانسیون، حمل کننده ای مسئول پرداخت غرامتی نسبت به خسارت تمام یا قسمتی از کالا شود، این غرامت براساس ارزش کالا در مکان و زمان قبول آن برای حمل محاسبه خواهد شد. بند 2_ ارزش کالا براساس قیمت بورس یا اگر چنین قیمتی وجود نداشته باشد، براساس قیمت روز بازار و در صورتی که قیمت بورس و قیمت روز بازار معلوم نباشد با در نظر گرفتن ارزش معمول کالایی از همان نوع و کیفیت تعیین خواهد شد. برای محاسبه قیمت کالاهای آسیب دیده اغلب اول به سراغ بورس می روند، چرا که قیمت رسمی است و در صورتی که قیمت آن کالا وجود نداشت از راه های دیگر سعی می کنند قیمت کالا را تعیین کنند. 5) سقف مسئولیت چیست؟ این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است و تجار زیادی از آن هیچ آگاهی ندارند، که سقف مسئولیت در قراردادها به چه صورتی می باشد. در جلسه گذشته در مورد بیمه های باربری به صورت مختصر صحبت کردیم و انواع آن را برای دوستان نام بردیم، بیمه باربری، بیمه حمل و نقل یا بیمه کالا همگی یک مبحث و یک نوع بیمه نامه است. بیمه های کالا در سه حالت صادر می شود، که دارای ترازهای a, b, c است و C کمترین پوشش را دارد، که b بیشتر از c پوشش بیمه ای داشته و a تمام ریسک می باشد. وقتی واژه سقف مسئولیت مطرح می شود، در این بخش نیاز به خرید بیمه نامه باربری از سوی صاحبان کالاهای تجار بیشتر حس می شود. شما می توانید خرید این بیمه نامه را به فورواردر خود واگذار کنید و اینکه فورواردر اقدام به خرید بیمه از شرکت بیمه خواهد کرد. حداکثرمیزان مسئولیتی است که به موجب قوانین و یا در قراردادهای خصوصی افراد تعیین می گردد و مبین این است که متعهد حداکثر به میزان تعیین شده مسئول بوده و در صورتی که خسارت مازاد بر آن باشد، مسئولیتی ندارد. منظور از تعیین در قراردادهای خصوصی به موجب قانون این است که میزان آن تعیین می شود، که میزانی برای سقف مسئولیت تعیین می گردد تا در آینده دچار مشکل نشوند. میزان سقف در حمل داخلی و بین المللی: 1) در حمل داخلی: به موجب ماده 386 قانون تجارت، اگر مال التجاره تلف یا گم شود متصدی حمل و نقل مسئول قیمت آن خواهد بود. به موجب ماده 387 قانون تجارت، در مورد خسارات ناشیه از تاخیر، تسلیم یا نقض یا خسارت بحری(آواری) مال التجاره نیز متصدی حمل و نقل در حدود ماده فوق مسئول خواهد بود. 2) در حمل بین المللی: به موجب بند 3 ماده 23 سی ام آر، در هر صورت غرامت نباید از 25 فرانک برای هر کیلو گرم کسری از وزن ناخالص کالا تجاوز نماید، منظور از فرانک، فرانک طلا به وزن (10.31) گرم با درجه خلوص 900 در هزار می باشد. به موجب بند 3 ماده 2 مقاوله نامه کنوانسیون مورخ پنجم ژوئیه 1978، میزان غرامت نباید از (8.33) واحد محاسبه برای هر کیلوگرم کسری از وزن ناخالص کالا تجاوز کند. به موجب بند 5 ماده 23 سی ام آر، درمورد دیرکرد در صورتی که خواهان ثابت نماید، که خسارت هایی از این بابت به او وارد شده است حمل کننده خساراتی را که بیش از کرایه حمل نباشد، جبران خواهد نمود. ( به واحد محاسبه sdr می گویند) سقف مسئولیت تابعی از وزن کالا است یعنی کامیونی که کالا آن 25 تن باشد با کامیون دیگری که کل کالا آن 2 تن است میزان سقف مسئولیت در هر دو به یک اندازه نیست. اما در بعضی از موارد، مانند تاخیر، آیا نیم ساعت دیر رسیدن تاخیر به حساب می آید، یا اینکه به موجب یکروز دیر رسیدن باعث می شود ارزش کالا پایین بیاید یا واردکننده و خریدار دچار ضرر و زیان شود. به این صورت نیست که بگویید شما کالا را با تاخیر به مقصد رسانده اید پس کرایه حمل را نمی پردازید. ممکن است تاجران عزیز کمی گیج شوند و شبهه ای در این خصوص برای آنها پیش بیاید، که به این منظور میزان خسارت وارده را محاسبه می کنیم. همچنین میزان سقف مسئولیت را نیز محاسبه می کنیم و با مقایسه کردن خسارت وارده و سقف مسئولیت، هر کدام از آنها که کمتر بود، معیار دریافت خسارت از حمل کننده قرار می دهیم. ضریب تبدیل دلار به sdr را پیدا کرده و در نهایت (8.33)* (1.5)* وزن کالای از بین رفته به کیلوگرم= خسارت وارد شده. تا اینکه عدد حاصل را به دلار محاسبه کنیم و به عنوان میزان خسارت وارده، بتوانیم از طرف مقابل خسارت ها را دریافت کنیم. در مواقعی ممکن است میزان خسارت به دست آمده از سقف مسئولیت بیشتر باشد در این صورت حمل کننده به میزان سقف مسئولیت خسارت را پرداخت می کند، چرا که میزان آن کمتر حاصل شده است. پرسش و پاسخ: سوال 1) بار و کالا از مشهد به مقصد تهران ارسال شده و شرکت حمل کننده می گوید که کامیون در سمنان قرار دارد و مشکل فنی پیدا کرده، آیا حمل کننده موظف است ماشین دیگری برای ادامه مسیر بفرستد یا می توان خودمان برای تحویل گرفتن به سمنان برویم یا باید صبر کرد تا کامیون درست شود؟ پاسخ: زمانی که شما با حمل کننده قرارداد امضا کرده اید که نوع تعهد آن تعهد به نتیجه است یعنی از مشهد تا تهران باید کالا را حمل کرده و به دست شما برساند. قانون این است که باید کامیون را جایگزین کند و کالا را در کامیون دیگری تخلیه کرده و به دست شما برساند ولی در کشور ما چون همیشه مدارا می شود و اغلب از شما صبوری می خواهند، تا کامیون درست شود و کالا به دست خریدار برسد. سوال 2) اگر در کشوری امکان حمل دریایی وجود داشته باشد آیا امکان حمل از طریق جاده ای به صرفه تر است؟ پاسخ: حمل جاده ای با کامیون دارای معیاب و مزایایی هست، برترین حسن حمل با کامیون این است که از محلی که انبار شما قرار دارد بارگیری انجام شود و به انبار شهر یا کشور مقصد برساند و تخلیه انجام دهد. در این صورت بسیار به صرفه تر است و می توانید از آن استفاده کنید، در حالی که در حمل دریایی به این صورت نیست و در روش دریایی پورت به پورت و بندر به بندر جا به جایی صورت می گیرد. یکی از معایب حمل جاده ای این است که گران تر از حمل دریایی می باشد. حسن بعدی حمل جاده ای این است که حمل کالا با سرعت بسیار بیشتری نسبت به حمل دریایی صورت می گیرد. باید با توجه به شرایط خود و کالا بررسی کنید که کدام یکی از روش های حمل کالا برای شما مناسب تر است، گاهی اوقات روش دریایی مناسب و گاهی روش جاده ای مناسب تر می باشد. در مواقعی که زمان برای شما اهمیت زیادی دارد، بقیه موارد را نادیده گرفته و حمل جاده ای را انتخاب می کنید، ولی در صورتی که هزینه حمل برای شما اهمیت پیدا می کند پس روش دریایی را برمی گزینید. سوال 3) برای ارسال کالا به کشورهای همسایه کدام روش حمل مناسب تر است؟ پاسخ: برای کشورهای همسایه بهترین روش جاده ای است، مخصوصا برای کشورهای عراق، افغانستان، پاستان، ترکمنستان، ترکیه، آذربایجان و قرقیزستان روش حمل دریایی را نداریم و تنها و بهترین روش جاده ای یا زمینی با کامیون می باشد. 