روش های پرداخت در بازرگانی خارجی
• شیوه های متداول پرداخت:
1. Open account: روش حساب باز، شیوه پرداختی از نوع حساب باز نمونه ای از معاملات به شکل نسیه است.
در آن فروشنده بر پایه توافق انجام شده کالا را همراه با فاکتور یا سیاهه فروش برای خریدار ارسال می کند با این امید که وجه آن را در آینده یا تاریخ معینی دریافت کند. در این حالت فروشنده مبلغ معامله را در دفاتر خود ثبت می کند به عبارتی خریدار را بدهکار می کند.
بدهکار، بستانکار کردن حسابداری است. بدیهی است در چنین حالتی بیشترین ریسک مالی برای فروشنده است. برای این که تضمین محکمی برای دریافت طلب خود در اختیار ندارد از طرف دیگر خریدار با هیچریسکی روبرو نخواهد شد چرا که بدون پرداخت پول کالا را در اختیار گرفته است.
این روش تنها در شرایطی که فروشنده به خریدار اطمینان بسیار زیادی داشته باشد یا با یکدیگر روابط تجاری دراز مدت داشته باشند بکار می رود. امروزه در داد و ستدهای رسمی که به وسیله سازمان و شرکت های دولتی انجام می شود از روش مذکور استفاده نمی شود.
2. Documentary collection or clean collection: روش صدور بروات وصولی ساده.
بر پایه این روش که شباهت بسیاری به روش حساب باز دارد فروشنده پس از ارسال کالا براتی را به عهده خریدار کشیده به صورت مستقل یا از کانال بانک برای او می فرستد.
این روش در مقایسه با شیوه پیشین (روش حساب باز) فروشنده ریسک کمتری دارد چرا که پذیرش برات مذکور از طرف خریدار نوعی تضمین برای فروشنده ایجاد می کند به ویژه اگر خریدار از اعتبار و شهرت تجاری خوبی برخوردار باشد.
در صورت بروز مشکل یا اختلاف بین طرفین (خریدار و فروشنده) فروشنده می تواند با ارائه سند مذکور موضوع را پیگیری کند.
3. Documentary credit: روش بروات وصولی اسنادی.
بر پایه این روش فروشنده ضمن ارسال کالا برگه برات همراه با اسناد حمل کالا برای بانک خریدار می فرستد. خریدار باید برات مذکور را اکسپت کند قبول کند تا بتواند اسناد حمل را آزاد و کالا را ترخیص کند و در اختیار بگیرد.
در این حالت ریسک معامله برای فروشنده کمتر از شیوه قبل است چرا که خریدار ملزم به پذیرش تعهد پرداخت قبل از در اختیار گرفتن کالا است. بدیهی است مطلوبیت این شیوه برای خریدار کمتر از روش پیش است چرا که قبولی برات برای او تعهد ایجاد می کند.
4. Letter of credit: روش اعتبار اسنادی.
گشایش اعتبار اسنادی یکی از شیوه های شناخته شده و متداول در تجارت خارجی محسوب می شود. در این روش که برای پرداخت وجه معامله به کار می رود به جای این که خریدار و فروشنده مستقیما با یکدیگر ارتباط برقرار کنند بانک گشاینده اعتبار به عنوان واسطه عمل می کند.
یکی از علل اصلی گسترش کاربرد این روش این است که برای طرفین معامله یعنی صادرکننده و واردکننده که معمولا در دو کشور مختلف قرار دارند اطمینان خاطر ایجاد می کند.
اصولا فعالیت تجارت خارجی در مقایسه با معاملات درون مرزی از ریسک بالاتری برخوردار است به همین علت موضوع اطمینان طرفین و جلوگیری از بروز خسارت برای آن ها اهمیت ویژه ای دارد.
با در نظر گرفتن نکات مذکور متوجه می شوید که چرا موسسات تجاری و بازرگانان همواره به دنبال یافتن شیوه های اطمینان بخش برای انجام داد و ستدها و پرداخت های خارجی آن ها است.
در روش اعتبار اسنادی بانک متعهد می شود که در صورت ارسال کالا و ارائه اسناد کامل به وسیله فروشنده مبلغ معامله را در اعتبار اسنادی معین شده به نیابت از خریدار به فروشنده پرداخت کند.
در این جا چون فروشنده برای دریافت وجه معامله با بانک گشاینده یا کارگزار سر و کار دارد و بانک نیز یک موسسه رسمی معتبر محسوب می شود بنابراین می تواند با اطمینان خاطر به تولید و آماده سازی کالا سرمایه گذاری کند و کالا را به کشور خریدار ارسال کند.
اگر قرار بود کالا را مستقیما برای خریدار که هنوز پول را پرداخت نکرده بفرستد ممکن بود به دلیل نگرانی و احساس خطر مالی حاضر به انجام این معامله نشود.
خریدار هم تا زمانی که با بانک گشاینده اعتبار، تسویه حساب نکرده یا تضمین کافی به آن نداده است نمی تواند کالای حمل شده را در اختیار بگیرد چرا که تا این مرحله اسناد معتبر کالا از جمله بارنامه هنوز در اختیار بانک است.
بنابراین به طور کلی این شیوه پرداخت به گونه ای طرفین معامله را ملزم به انجام تعهدات خود آن ها می کند و راه را بر سوء استفاده و کلاهبرداری های تجاری تا حد زیادی می بندد.
بدیهی است که این روش به گسترش مبادلات تجاری برون مرزی کمک زیادی می کند. در ضمن این فعالیت ها بخش عمده ای از عملیات بانکداری بین المللی را هم تشکیل می دهند.
• نقش های مرتبط با اعتبار اسنادی
1. خریدار
یا واردکننده پس از انجام فروشنده مورد نظر خود را انتخاب می کند مذاکرات اولیه را انجام می دهد و توافق تجاری بین آن ها شکل می گیرد سپس خریدار با در دست داشتن پیش فاکتور به بانک گشاینده اعتبار مراجعه می کند و تقاضای اعتبار اسنادی می کند.
2. بانک گشاینده اعتبار
این بانک در کشور خریدار قرار دارد در چارچوب مقررات کشور مذکور در صورت انجام تعهدات فروشنده وجه معامله انجام شده را از طرف خریدار به فروشنده پرداخت می کند.
3. بانک کارگزار
این بانک در کشور فروشنده قرار دارد در واقع نماینده بانک گشاینده اعتبار محسوب می شود. این بانک وظیفه ابلاغ اعتبار اسنادی به فروشنده دریافت و بررسی اسناد ارائه شده و پرداخت وجه معامله فروشنده را بر عهده دارد.
4. فروشنده
فروشنده یا صادرکننده در چارچوب توافقات متعهد می شود که کالا را طبق مفاد قرارداد در زمان تعیین شده برای خریدار ارسال کند گاهی ممکن است فروشنده تولید و تهیه کالای مذکور را به موسسه دیگری واگذار کند در هر حال مسئولیت در برابر خریدار و بانک همچنان حفظ خواهد شد.
5. بانک تایید کننده
گاهی ممکن است از نظر فروشنده یا صادرکننده به دلیل عدم آشنایی با کشور خریدار در شرایط ویژه بانک گشاینده اعتبار مورد تایید نباشد. به بیان دیگر فروشنده بانک مذکور را معتبر نمی داند.
در این حالت ممکن است تقاضا کند یک بانک معتبر داخلی یا خارجی اعتبار مذکور را تایید و تضمین کند.
این موضوع معمولا زمانی مطرح می شود که کشور خریدار با بی ثباتی اقتصادی و مشکلات عمده مالی روبرو شود یا این که بانک گشاینده از شهرت و اعتبار لازم برخوردار نبوده و یا در بازار پولی و مالی ناشناخته باشد که از بانک تایید کننده استفاده کنند.
2. Documentary collection or clean collection: روش صدور بروات وصولی ساده.
بر پایه این روش که شباهت بسیاری به روش حساب باز دارد فروشنده پس از ارسال کالا براتی را به عهده خریدار کشیده به صورت مستقل یا از کانال بانک برای او می فرستد.
این روش در مقایسه با شیوه پیشین (روش حساب باز) فروشنده ریسک کمتری دارد چرا که پذیرش برات مذکور از طرف خریدار نوعی تضمین برای فروشنده ایجاد می کند به ویژه اگر خریدار از اعتبار و شهرت تجاری خوبی برخوردار باشد.
در صورت بروز مشکل یا اختلاف بین طرفین (خریدار و فروشنده) فروشنده می تواند با ارائه سند مذکور موضوع را پیگیری کند.
3. Documentary credit: روش بروات وصولی اسنادی.
بر پایه این روش فروشنده ضمن ارسال کالا برگه برات همراه با اسناد حمل کالا برای بانک خریدار می فرستد. خریدار باید برات مذکور را اکسپت کند قبول کند تا بتواند اسناد حمل را آزاد و کالا را ترخیص کند و در اختیار بگیرد.
در این حالت ریسک معامله برای فروشنده کمتر از شیوه قبل است چرا که خریدار ملزم به پذیرش تعهد پرداخت قبل از در اختیار گرفتن کالا است. بدیهی است مطلوبیت این شیوه برای خریدار کمتر از روش پیش است چرا که قبولی برات برای او تعهد ایجاد می کند.
4. Letter of credit: روش اعتبار اسنادی.
گشایش اعتبار اسنادی یکی از شیوه های شناخته شده و متداول در تجارت خارجی محسوب می شود. در این روش که برای پرداخت وجه معامله به کار می رود به جای این که خریدار و فروشنده مستقیما با یکدیگر ارتباط برقرار کنند بانک گشاینده اعتبار به عنوان واسطه عمل می کند.
یکی از علل اصلی گسترش کاربرد این روش این است که برای طرفین معامله یعنی صادرکننده و واردکننده که معمولا در دو کشور مختلف قرار دارند اطمینان خاطر ایجاد می کند.
اصولا فعالیت تجارت خارجی در مقایسه با معاملات درون مرزی از ریسک بالاتری برخوردار است به همین علت موضوع اطمینان طرفین و جلوگیری از بروز خسارت برای آن ها اهمیت ویژه ای دارد.
با در نظر گرفتن نکات مذکور متوجه می شوید که چرا موسسات تجاری و بازرگانان همواره به دنبال یافتن شیوه های اطمینان بخش برای انجام داد و ستدها و پرداخت های خارجی آن ها است.
در روش اعتبار اسنادی بانک متعهد می شود که در صورت ارسال کالا و ارائه اسناد کامل به وسیله فروشنده مبلغ معامله را در اعتبار اسنادی معین شده به نیابت از خریدار به فروشنده پرداخت کند.
در این جا چون فروشنده برای دریافت وجه معامله با بانک گشاینده یا کارگزار سر و کار دارد و بانک نیز یک موسسه رسمی معتبر محسوب می شود بنابراین می تواند با اطمینان خاطر به تولید و آماده سازی کالا سرمایه گذاری کند و کالا را به کشور خریدار ارسال کند.
اگر قرار بود کالا را مستقیما برای خریدار که هنوز پول را پرداخت نکرده بفرستد ممکن بود به دلیل نگرانی و احساس خطر مالی حاضر به انجام این معامله نشود.
خریدار هم تا زمانی که با بانک گشاینده اعتبار، تسویه حساب نکرده یا تضمین کافی به آن نداده است نمی تواند کالای حمل شده را در اختیار بگیرد چرا که تا این مرحله اسناد معتبر کالا از جمله بارنامه هنوز در اختیار بانک است.
بنابراین به طور کلی این شیوه پرداخت به گونه ای طرفین معامله را ملزم به انجام تعهدات خود آن ها می کند و راه را بر سوء استفاده و کلاهبرداری های تجاری تا حد زیادی می بندد.
بدیهی است که این روش به گسترش مبادلات تجاری برون مرزی کمک زیادی می کند. در ضمن این فعالیت ها بخش عمده ای از عملیات بانکداری بین المللی را هم تشکیل می دهند.
• نقش های مرتبط با اعتبار اسنادی
1. خریدار
یا واردکننده پس از انجام فروشنده مورد نظر خود را انتخاب می کند مذاکرات اولیه را انجام می دهد و توافق تجاری بین آن ها شکل می گیرد سپس خریدار با در دست داشتن پیش فاکتور به بانک گشاینده اعتبار مراجعه می کند و تقاضای اعتبار اسنادی می کند.
2. بانک گشاینده اعتبار
این بانک در کشور خریدار قرار دارد در چارچوب مقررات کشور مذکور در صورت انجام تعهدات فروشنده وجه معامله انجام شده را از طرف خریدار به فروشنده پرداخت می کند.
3. بانک کارگزار
این بانک در کشور فروشنده قرار دارد در واقع نماینده بانک گشاینده اعتبار محسوب می شود. این بانک وظیفه ابلاغ اعتبار اسنادی به فروشنده دریافت و بررسی اسناد ارائه شده و پرداخت وجه معامله فروشنده را بر عهده دارد.
4. فروشنده
فروشنده یا صادرکننده در چارچوب توافقات متعهد می شود که کالا را طبق مفاد قرارداد در زمان تعیین شده برای خریدار ارسال کند گاهی ممکن است فروشنده تولید و تهیه کالای مذکور را به موسسه دیگری واگذار کند در هر حال مسئولیت در برابر خریدار و بانک همچنان حفظ خواهد شد.
5. بانک تایید کننده
گاهی ممکن است از نظر فروشنده یا صادرکننده به دلیل عدم آشنایی با کشور خریدار در شرایط ویژه بانک گشاینده اعتبار مورد تایید نباشد. به بیان دیگر فروشنده بانک مذکور را معتبر نمی داند.
در این حالت ممکن است تقاضا کند یک بانک معتبر داخلی یا خارجی اعتبار مذکور را تایید و تضمین کند.
این موضوع معمولا زمانی مطرح می شود که کشور خریدار با بی ثباتی اقتصادی و مشکلات عمده مالی روبرو شود یا این که بانک گشاینده از شهرت و اعتبار لازم برخوردار نبوده و یا در بازار پولی و مالی ناشناخته باشد که از بانک تایید کننده استفاده کنند.