حقوق و مسئولیت های حمل کننده در حمل جاده ای + فیلم

 

موارد برائت حمل کننده از مسئولیت در حمل بین المللی طبق بند 2 ماده 17 سی ام آر، در صورتی که فقدان یا خسارت یا تاخیر به سبب عمل خلاف یا غفلت مدعی یا به موجب دستورهای داده شده توسط وی، غیر از دستورهایی که حمل کننده در انجام آن دچار اشتباه یا غفلت شده باشد یا به علت عیب ذاتی کالا و یا اوضاع و احوالی اجتناب ناپذیر که حمل کننده قادر به جلوگیری از آن نبوده حادث شود، حمل کننده از مسئولیت مبرا خواهد بود.

در صورتی که فقدان و خسارت از مخاطرات ذاتی خاص در یک یا چند مورد از موارد زیر حادث شود حمل کننده با رعایت بندهای 2 الی 5 ماده 18 از مسئولیت مبرا خواهد بود : 1- استفاده از وسیله نقلیه رو باز بدون پوشش در صورتی که با استفاده از چنین وسایلی به صراحت توافق شده و در بارنامه قید شده باشد.

2- بسته بندی نبودن یا وجود بسته بندی ناقص در مورد کالاهایی که در صورت نداشتن بسته بندی یا داشتن بسته بندی ناقص به دلیل طبیعتی که دارند محتمل ضایعات یا خسارات می شوند. 3- کار تحویل و تحول، بارگیری، بارچینی یا تخلیه کالا به وسیله فرستنده یا گیرنده و یا شخصی که از طرف آنان به این کار گمارده شده، انجام شود.

4- طبیعت بعضی از کالاها که به ویژه تمام یا قسمتی از آنها را در معرض فقدان یا خسارت به خصوص به واسطه شکستگی، زنگ زدگی، پوسیدگی، خشکی، نشستی، نقصان معمولی مورد آفت قرار می دهد. 5- کافی یا کامل نبودن علائم و شماره های روی بسته ها. 6- حمل حیوانات زنده.

بررسی ماده 18 کنوانسیون سی ام آر سوال مهم اینجاست که آیا اگر موارد فوق الذکر پیش آمد حمل کننده از مسئولیتش مبرا می شود؟ در ماده 18 بررسی می کنیم که همیشه این گونه نیست که اگر موارد ذکر شده در بالا پیش آید حمل کننده از مسئولیتش مبرا می شود؛ اولا : در حمل و نقل اصلی به نام " یو تی آف کی " وجود دارد که بر اساس آن حمل کننده وظیفه دقت و مراقبت از بار را دارد.

ثانیا : ممکن است فرستنده یا ذی نفع بار برای حمل آن دستورهای خاصی داده باشد؛ برای مثال کامیون حمل بار یخچالی است و فرستنده به حمل کننده دستور داده است که بارش را در دمای منفی 18 درجه سانتیگراد حمل کند و اگر بار در دمای 18 درجه نباشد، فاسد می شود؛ در اینجا اگر حمل کننده کالا را در دمای زیر منفی 18 درجه حمل کرد ( مثلا منفی 15 ) و به کالا آسیبی وارد شد، حمل کننده در قبال آن آسیب مسئولیت دارد. حمل کننده در صورتی از مسئولیتش مبرا می شود که به دستورات داده شده از طرف ذی نفعان بار عمل کرده باشد.

مفاد بند 4 و 5 ماده 18 بند 4 : در صورتی که حمل کالا در وسیله نقلیه مخصوصی که برای حفاظت کالا از اثرات گرما، سرما، تغییرات حرارت یا رطوبت هوا مجهز شده انجام گیرد، حمل کننده نمی تواند از مزایای پیش بینی شده در جزو ( د ) بند 4 ماده 17 استفاده نماید مگر اینکه ثابت کند تحت شرایط موجود تمام اقدامات لازم در مورد انتخاب، نگهداری و استفاده از چنین تجهیزاتی از طرف او رعایت شده و هر دستور خاص صادر شده به او انجام شده است.

بند 5 : حمل کننده نمی تواند از مزایای پیش بینی شده در جزو ( و ) بند 4 ماده 17 استفاده نماید مگر اینکه ثابت کند تحت شرایط موجود تمام اقداماتی که به طور عادی بر عهده او بوده انجام شده و هر دستور خاص صادر شده به او رعایت شده است.

مفاد ماده 379 تجارت و حمل داخلی بر طبق ماده 379 ارسال کننده باید نکات ذیل را به اطلاع متصدی حمل و نقل برساند: 1- آدرس صحیح مرسل الیه. 2- محل تسلیم مال. 3- عده عدل یا بسته و طرز عدل بندی.

4- وزن و محتوی عدل ها. 5- مدتی که مال باید در آن مدت تسلیم شود. 6- راهی که حمل باید از آن راه به عمل آید. 7- قیمت اشیایی که گرانبهاست.

خسارات ناشیه از عدم تعیین نکات فوق و یا از تعیین آنها به غلط متوجه ارسال کننده خواهد بود و حمل کننده در این خصوص مسئولیتی ندارد. ماده 380 : ارسال کننده باید مواظبت نماید که مال التجاره به طرز مناسبی عدل بندی ( بسته بندی ) شود؛ خسارات بحری ( آواری ) ناشی از عیوب عدل بندی به عهده ارسال کننده است.

ماده 386 : اگر مال التجاره تلف یا گم شود متصدی حمل و نقل مسئول قیمت آن خواهد بود مگر اینکه متصدی حمل و نقل ثابت نماید تلف یا گم شدن مربوط به جنس خود مال التجاره یا مستند به تقصیر ارسال کننده و یا مرسل الیه ( گیرنده ) و یا ناشی از تعلیماتی بوده که یکی از آنها داده اند و یا مربوط به حوادثی بوده که هیچ متصدی مواظبتی نمی توانست از آن جلوگیری نماید.

آیا سقف مسئولیت حمل کننده جاده ای را می توان افزایش یا کاهش داد؟ در حمل بین المللی بند پنج ماده یک سی ام ار: طرفهای متعاهد ( کشورهایی که به یک کنوانسیون ملحق می شوند را کشورهای متعاهد می گویند ) توافق می کنند که هیچ یک از مفاد این کنوانسیون را با توافقهای ویژه بین دو یا چند طرف متعاهد تغییر ندهند، ( از این قسمت به بعد بند پنج تقریبا منسوخ شده است ) مگر اینکه این کنوانسیون را در مورد حمل های بین مرزی نافذ ندانند و یا اجازه استفاده از این کنوانسیون را به عملیاتی حملی که تماما در محدوده قلمرو کشورهایشان تحت بارنامه جاده ای که معرف مالکیت کالا است بدانند.

ماده 24 : فرستنده می تواند در برابر پرداخت هزینه های اضافی که میزان آن با تراضی با حمل کننده تعیین خواهد شد در بارنامه جاده ای ارزشی بیش از میزان مقرر در بند 3 ماده 23 برای کالا بیان نماید. در چنین صورتی مبلغ بیان شده جانشین میزان مقرر خواهد بود. خلاصه ماده 24 این است که بر اساس اجازه کنوانسیون می توان مسئولیت حمل کننده را بیش از سقف مسئولیت توافق کرد.

مفاد بندهای ماده 26 بند 1 ماده 26 : فرستنده می تواند در برابر پرداخت هزینه های اضافی مورد توافق با حمل کننده مبلغ نفع ویژه در تحویل را در برابر فقدان یا خسارت یا تجاوز از مهلت توافق شده با درج این مبلغ در بارنامه جاده ای تعیین نماید.

بند 2 ماده 26 : صرف نظر از غرامت پیش بینی شده در مواد 23 و 24 و 25 در صورتی که نفع ویژه در تحویل بیان شده باشد، در برابر فقدان یا خسارت اضافی تحقق یافته ممکن است غرامتی تا میزان سود بیان شده مطالبه شود.

مراحل حمل کالا اگر به صورت کلی حمل کالا را در نظر بگیرید، مراحل آن عبارت است از: 1- انعقاد قرارداد. 2- بارگیری. 3- صدور اسناد حمل.

در حمل داخلی بر اساس این عبارت ماده 386 " قرارداد طرفین می تواند برای میزان خسارت مبلغی کمتر یا زیادتر از قیمت کامل مال التجاره معین نماید " می توان نسبت به افزایش یا کاهش مسئولیت حمل کننده توافق کرد. تفاوت کنوانسیون سی ام آر با قانون تجارت و حمل این است که در کنوانسیون فقط می توان نسبت به افزایش تعهدات حمل کننده توافق کرد اما در قانون تجارت و حمل ایران می توان هم در جهت کاهش و هم در جهت افزایش تعهدات حمل کننده توافق کرد.

تغییر مقصد و تغییر گیرنده و متوقف نمودن کالا با فرض بر اینکه کامیونی پس از بارگیری و انجام تشریفات گمرکی به سوی مقصد حرکت نماید، آیا می توان مقصد را تغییر داد؟ یا گیرنده را عوض نمود؟ یا کامیون را متوقف کرد؟

در حمل بین الملل ماده 12 سی ام آر 1- فرستنده حق در اختیار گرفتن کالا را به خصوص به وسیله درخواست از حمل کننده مبنی بر توقف کالای در حال حمل، تغییر محلی که کالا باید تحویل داده شود و یا تحویل کالا به گیرنده ای غیر از گیرنده یاد شده در بارنامه جاده ای را دارد.

2- این حق با انتقال نسخه دوم بارنامه جاده ای به گیرنده ( بارنامه بین المللی جاده ای سه نسخه اصلی دارد که نسخه اول برای فرستنده کالا است و نسخه دوم برای گیرنده کالا است و نسخه سوم برای حمل کننده کالا می باشد) یا اعمال حقی که برابر بند 1 ماده 13 به وی تعلق می گیرد، از فرستنده سلب می شود و از آن تاریخ به بعد حمل کننده از دستورهای گیرنده پیروی می کند.

3- در صورتی که فرستنده در بارنامه جاده ای حق در اختیار گرفتن کالا را به گیرنده واگذار نموده باشد، از تاریخ تنظیم بارنامه جاده ای گیرنده می تواند این حق خود را اعمال نماید. 4- چنانچه گیرنده با اعمال حق خود مبنی بر در اختیار گرفتن کالا دستور تحویل کالا را به دیگری بدهد، شخص اخیر حق معرفی دیگری را به عنوان گیرنده نخواهد داشت.

5- اعمال حق در اختیار گرفتن منوط به فراهم شدن شرایط زیر است: الف- فرستنده، یا در مورد بند 3 این ماده تحویل گیرنده، که خواهان اعمال حق می باشد نسخه اول بارنامه جاده ای را که در آن دستورات جدید به حمل کننده داده شده است ارائه نموده و جبران تمام هزینه ها، فقدان یا خساراتی که در نتیجه اجرای چنین دستورهایی به حمل کننده وارد می شود، تضمین کند.

ب- امکان اجرای چنین دستورهایی در زمان رسیدن دستورها به اجرای کننده آن وجود داشته و در ضمن با جریان عادی تعهد حمل کننده تعارضی نداشته و لطمه ای به حقوق فرستدگان و گیرندگان سایر کالاها نزند. ج- دستورها موجب تقسیم کالا نشود.

6- در صورتی که به دلایل گفته شده در جزو ( ب ) بند (5) این ماده حمل کننده توان انجام دستور دریافتی را نداشته باشد موضوع را فوری به صادر کننده دستور اطلاع خواهد دارد. 7- حمل کننده ای که دستور صادر شده در شرایط پیش بینی شده در این ماده را انجام نداده یا اینکه دستور صادر شده را بدون درخواست دریافت نسخه اول بارنامه جاده ای انجام دهد، در برابر شخصی که حق هرگونه ادعای فقدان یا خسارت ناشی از این عمل را دارد، مسئول خواهد بود.

در حمل داخلی ماده 382 : ارسال کننده می تواند مادام که مال التجاره در ید متصدی حمل و نقل است آن را با پرداخت مخارجی که متصدی حمل و نقل کرده و خسارات او پس بگیرد.

1- در صورتی که بارنامه توسط ارسال کننده تهیه و به وسیله متصدی حمل و نقل به مرسل الیه ( گیرنده ) تسلیم شده باشد. 2- در صورتی که متصدی حمل و نقل رسیدی به ارسال کننده داده و ارسال کننده نتواند آن را پس دهد. 3- در صورتی که متصدی حمل و نقل به مرسل الیه ( گیرنده ) اعلام کرده باشد که مال التجاره به مقصد رسیده و باید آن را تحویل گیرد.

4- در صورتی که پس از وصول مال التجاره به مقصد مرسل الیه ( گیرنده ) تسلیم آن را تقاضا کرده باشد. در این موارد متصدی حمل و نقل باید مطابق دستور مرسل الیه عمل کند. اگر متصدی حمل و نقل رسیدی به ارسال کننده داده مادامی که مال التجاره به مقصد نرسیده مکلف به رعایت دستور مرسل الیه ( گیرنده ) نخواهد بود مگر اینکه رسید به مرسل الیه ( گیرنده ) تسلیم شده باشد.