سنگ آهن نوعی کانی فلزی است که ترکیب تقریبی ۵ درصد از پوسته زمین را تشکیل میدهد بعد از استخراج سنگ آهن خام از پوسته زمین و جدا سازی ناخالصیها، پودر تیره رنگ نقره ای - قهوه ای آهن به دست آمده راهی بازار و عرصه تجارت می شود.
مصارف و نحوه تولید سنگ آهن
این عنصر خیلی زود در معرض هوا اکسیده میشود و به تنهایی محصول سختی نیست لذا به منظور افزایش استحکام آن جهت به‌کارگیری در بخشهایی چون ساختمان سازی، آلیاژ آن با استفاده از عناصر بسیاری تهیه میشود که این عناصر متفاوت هستند و متداول ترین آنها نیکل و کروم است.
سنگ آهن ماده اولیه تولید فولاد است و 98 درصد سنگ آهن استخراج شده در سطح جهان برای تولید فولاد به کار میرود صنایع خودرو سازی و ساخت و ساز، بخشهای اصلی مصرف‌کننده فولاد هستند و در نتیجه میزان تقاضای فولاد این بخشها بر تقاضا و قیمت سنگ آهن تأثیر گذار است برای بدست آوردن یک تن آهن در یک کوره بلند وجود 75/1 تن سنگ آهن، 750 کیلو زغال سنگ و 250 کیلو سنگ آهک ضروری است این میزان تولید 5/4 متر یک تن هوا نیز نیاز دارد درجه حرارت در مرکز کوره به 1600 درجه سانتیگراد می رسد در فرآیند تولید روشهای گوناگونی وجود دارد و سنگ آهن جایگزین مستقیمی ندارد ولی مصرف‌کننده اصلی آن یعنی فولاد جایگزینهایی دارد و رقابت بالایی با فلزهای دیگری چون آلومینیوم دارد که استفاده آن در صنایعی چون خودروسازی رو به افزایش است همچنین در تولید، کانتینر، پلاستیک و شیشه جایگزینهایی برای فولاد هستند از دید دیگر، فلزهایی چون آلومینیوم برای تولید نیازمند درصد زیادی مصرف برق هستند در نتیجه مصرف فولاد رایج تر است حجم محدودی از آهن اسقاطی مجدداً بازیافت می شود ولی بازیافت فولاد از هر فلز دیگری بیشتر است گرچه از بازیافت، فولاد نیز تولید می شود ولی حجم کلی آن در حال حاضر کافی نمی باشد.
رشد سالانه تولید و صادرات سنگ آهن
ذخایر زمین شناسی سنگ آهن حدود ۵ میلیارد تن است تولید سنگ آهن در جهان و به تبع آن فولاد با رشد کمتری در جهان نسبت به ایران در حال حرکت است رشد تولید سالانه جهان در ده سال از ابتدای 2009 تا پایان 2018 برابر با 0/9 درصد بوده است با ملاک قرار دادن این رشد متوسط، موسسه Fitch forecast پیش‌بینی می کند تولید جهانی سنگ آهن از 2970 میلیون تن در سال 2020 به 3119 میلیون تن در سال 2028 برسد رشد عرضه سنگ آهن جهان به دو تولید کننده برزیل و هندوستان است بر اساس پیش‌بینی صورت گرفته، در سال 2019 تولید سنگ‌آهن برزیل به 443 میلیون تن کاهش پیدا کرده و تا سال 2028 به 567 میلیون تن می رسد و دوباره به رشد بر می گردد که این میزان به طور متوسط 1/5 درصد رشد سالانه محسوب می شود اگرچه در کل آسیا 68 درصد کل فولاد جهان مصرف می شود لیکن کشور چین به تنهایی 48 درصد فولاد جهانی را مصرف می کند و مابقی آسیا 20 درصد فولاد جهان را عرضه می کند اما براساس آخرین آمار اعلامی از سازمان تجارت جهان اگر چه رنکینگ اول تا پنجم کشورها حفظ شده است لیکن تولید کشورهای اول تا پنجم در سال 2020 نسبت به سال 2019 کاهش داشته است و مهمترین دلیل آن برنامه های حفظ و پایداری ذخایر در این کشور می باشد که آمار تولیدسنگ آهن در 38 کشور اول جهان به شرح جدول ذیل است.
|
Rank |
Country | Usable iron ore production (1000 tonnes) |
Year |
| World | 2,500,000 | 2019 | |
| 1 | Australia | 930,000 | 2019 |
| 2 | Brazil | 480,000 | 2019 |
| 3 | China | 350,000 | 2019 |
| 4 | India | 210,000 | 2019 |
| 5 | Russia | 99,000 | 2019 |
| 6 | South Africa | 77,000 | 2019 |
| 7 | Ukraine | 62,000 | 2019 |
| 8 | Canada | 54,000 | 2019 |
| 9 | United States | 48,000 | 2019 |
| 10 | Kazakhstan | 43,000 | 2019 |
| 11 | Iran | 38,000 | 2019 |
| 12 | Sweden | 37,000 | 2019 |
| 13 | Mexico | 23,000 | 2019 |
| 14 | Peru | 15,000 | 2019 |
| 15 | Chile | 14,000 | 2019 |
| 16 | Mauritania | 13,300 | 2017 |
| 17 | Venezuela | 12,000 | 2017 |
| 18 | Vietnam | 9,570 | 2017 |
| 19 | Mongolia | 7,695 | 2017 |
| 20 | Turkey | 6,700 | 2017 |
| 21 | North Korea | 5,250 | 2017 |
| 22 | Sierra Leone | 4,720 | 2017 |
| 23 | Malaysia | 3,920 | 2017 |
| 24 | New Zealand | 3,490 | 2017 |
| 25 | Austria | 2,800 | 2017 |
| 26 | Greece | 2,284 | 2017 |
| 27 | Liberia | 1,930 | 2017 |
| 28 | Bosnia and Herzegovina | 1,622 | 2017 |
| 29 | Colombia | 715 | 2017 |
| 30 | Algeria | 600 | 2017 |
| 31 | Pakistan | 547 | 2017 |
| 32 | Egypt | 500 | 2017 |
| 33 | South Korea | 310 | 2017 |
| 34 | Tunisia | 200 | 2017 |
| 35 | Laos | 110 | 2017 |
| 36 | Togo | 60 | 2017 |
| 37 | Bhutan | 28 | 2017 |
| 38 | Morocco | 15 | 2017 |
کشورهای بزرگ تولیدکننده سنگ آهن جهان در سال 2020
- استرالیا 900 میلیون تن
استرالیا با تولید 900 میلیون تن در سال 2020 حدود 375 درصد از کل تولید جهان در بین بزرگترین کشورهای تولید کننده سنگ آهن در جهان قرار دارد این کشور همچنین دارای بزرگترین ذخایر سنگ آهن جهان است که توسط سازمان زمین شناسی ایالات متحده حدود 50 میلیارد تن برآورد شده است.
- برزیل 400 میلیون تن
برزیل حدود 400 میلیون تن سنگ آهن در سال 2020 تولید کرده است کمی کمتر از سال 2019، اما هنوز هم تقریباً 17 درصد از کل جهان معدن کاراخس در ایالت پارا در شمال برزیل یکی از بزرگترین معادن سنگ آهن در سطح جهان است و توسط شرکت Vale در ریودوژانیرو اداره می شود، برزیل حدود 34 میلیارد تن ذخایر سنگ آهن خام دارد که پس از استرالیا دوم است.
تخمین زده می شود که 340 میلیون تن سنگ آهن در چین در سال 2020 تولید شود و این رتبه سوم را در فهرست بزرگترین کشورهای تولید کننده سنگ آهن دارد چین همچنین بزرگترین مصرف کننده این کالا در جهان است و تولید داخلی را با واردات اضافی خارجی ترکیب می کند تا صنعت عظیم فولادسازی خود را تامین کند، که در حال حاضر بیش از نیمی از تولید فولاد جهان را تشکیل می دهد و تخمین زده می شود که 20 میلیارد تن ذخایر سنگ آهن خام در چین وجود دارد که لیائونینگ، سیچوان، هبی، مغولستان داخلی و شانشی از جمله منابع غنی از این کشور هستند.
- هند 230 میلیون تن
هند کمتر از 10 درصد از تولید جهانی سنگ آهن در سال 2020 را به خود اختصاص داد که 230 میلیون تن وزن داشت و منابع به طور گسترده ای در سراسر کشور پراکنده شده اند، اگرچه ایالتهای اودسا، ژارخند، کارناتاکا و چاتیسگار به دلیل بهره وری قابل توجه هستند و شرکت ملی توسعه معدنی تحت حمایت دولت (NMDC) بزرگترین تولیدکننده هند است که مجموع تولید معادن آن در سال مالی 20-2019 بالغ بر 31 میلیون تن است.
عمده ترین وارد کنندگان و جایگاه ایران در تولید و تجارت جهانی
تجارت سنگ آهن در جهان سالانه بیش از ۱۵۰۰ میلیون تن است کشور چین با واردات سالانه بیش از هزار میلیون تن بزرگترین وارد کننده سنگ آهن در جهان محسوب می شود و بعد از آن نیز کشورهای ژاپن، کره‌جنوبی، آلمان و هلند در رتبه های بعدی واردات سنگ آهن قرار دارند در سال 2020 بزرگترین واردکنندگان سنگ آهن چین (99 میلیارد دلار)، ژاپن (824 میلیارد دلار)، کره جنوبی (594 میلیارد دلار)، مالزی (227 میلیارد دلار) و سنگاپور (223 میلیارد دلار) بودند عملکرد کشورهای جهان در سال 2019 به شرح جداول زیر است درحدود 50 میلیون تن سنگ آهن در سال در ایران تولید می شود و مقرر است در سال 1404 میزان تولید سنگ آهن ایران به 55 میلیون تن برسد که این موضوع از مصوبات اسناد سند چشم انداز 1404 می باشد در سال 1399 سهم شرکتها و معادن مختلف ایران عبارت بود از شرکتهای گل گهر 3/16 میلیون تن، «چادرملو» 5/11، میلیون تن شرکت توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه 3/6 میلیون تن، گهر زمین 5/4 میلیون تن، معادن مرکزی 25/4 میلیون تن، توسعه فراگیر سناباد 5/2 میلیون تن، اپال پارسیان سنگان 4/2 میلیون تن، صبانور 45/1 میلیون تن، جلال آباد 400 هزار تن و صنایع معدنی فولاد سنگان 270 هزار تن و مابقی در معادن کوچکتر تولید شده است.
رقبای اصلی تولیدکنندگان ایرانی در جهان
فروش بین المللی سنگ آهن صادراتی از همه کشورها در سال 2021 بالغ بر 2176 میلیارد دلار بوده که این میزان که نسبت به سال 2017 که ارزش محموله های سنگ آهن به 934 میلیارد دلار رسیده بود، 1329 درصد افزایش داشته است از سال 2020 تا 2021، صادرات سنگ آهن به طور کلی 547 درصد رشد داشته است 5 صادرکننده برتر سنگ آهن دنیا عبارتند از استرالیا، برزیل، آفریقای جنوبی، کانادا و اوکراین می باشد و در مجموع، این کشور تامین کننده بین المللی 856 درصد از فروش سنگ آهن صادراتی در سراسر جهان هستند و از نظر تقسیم قاره ای، اقیانوسیه (بیشتر استرالیا) با 538 درصد از کل سنگ آهن صادراتی، بیشترین میزان سنگ آهن صادراتی را صادر می کند در رتبه دوم آمریکای لاتین (195٪) به استثنای مکزیک، و بانضمام کشورهای حوزه دریای کارائیب قاره اروپا توسط کشتیرانان اروپائی (9٪)، آسیا (69٪)، آفریقا (59٪) و آمریکای شمالی (49٪) در رده های بعدی قرار دارند.
میزان صادرات سنگ آهن در کشورهای جهان
در زیر 15 کشوری که بالاترین ارزش دلاری سنگ آهن را در سال 2021 صادر کردند آورده شده است استرالیا: 1166 میلیارد دلار آمریکا (536 درصد کل صادرات سنگ آهن) برزیل: 447 میلیارد دلار (205%) آفریقای جنوبی: 102 میلیارد دلار (47%) کانادا: 81 میلیارد دلار (37%) اوکراین: 68 میلیارد دلار (31%) سوئد: 47 میلیارد دلار (22%) هند: 42 میلیارد دلار (19%) روسیه: 38 میلیارد دلار (18%) چین: 37 میلیارد دلار (17%) شیلی: 24 میلیارد دلار (11%) موریتانی: 179 میلیارد دلار (08%) پرو: 177 میلیارد دلار (08%) قزاقستان: 173 میلیارد دلار (08%) ایالات متحده: 131 میلیارد دلار (06%) مالزی: 126 میلیارد دلار (06%) از نظر ارزش، 15 کشور فهرست شده 978 درصد از صادرات جهانی سنگ آهن را در سال 2021 حمل کردند و در میان صادرکنندگان برتر، سریع ترین رشد صادرات سنگ آهن از سال 2020 تا 2021 مربوط به کشورهای قزاقستان (افزایش 1608٪)، چین (1251٪)، روسیه (927٪)، موریتانی (762٪ افزایش) و مالزی به دلیل رشد 73 درصدی، خفیف ترین افزایش را در فروش سنگ آهن صادراتی خود داشته است کشورهایی که بیشترین مازاد را در تجارت آهن ایجاد می کنند و کشورهای زیر بیشترین صادرات خالص مثبت را برای سنگ آهن در طول سال 2021 داشته اند و صادرات خالص را به عنوان ارزش کل صادرات یک کشور منهای ارزش کل واردات آن تعریف می کنند بنابراین، آمار زیر مازاد بین ارزش صادرات سنگ آهن هر کشور و خرید واردات آن برای همان کالا را نشان می دهد استرالیا: 1165 میلیارد دلار (مازاد صادرات خالص 488 درصد از سال 2020 افزایش یافته است) برزیل: 446 میلیارد دلار (731 % افزایش) آفریقای جنوبی: 102 میلیارد دلار (669% افزایش) کانادا: 73 میلیارد دلار (افزایش 423%افزایش) اوکراین: 68 میلیارد دلار (607 % افزایش) سوئد: 47 میلیارد دلار (534 % افزایش) هند: 38 میلیارد دلار (06 % افزایش) روسیه: 26 میلیارد دلار (952 % افزایش) شیلی: 23 میلیارد دلار (631٪ افزایش) موریتانی: 179 میلیارد دلار (766 % افزایش) پرو: 177 میلیارد دلار (64 % افزایش) قزاقستان: 173 میلیارد دلار ( 1608% افزایش) مغولستان: 6037 میلیون دلار (57-% کاهش ) لیبریا: 4384 میلیون دلار (117 % افزایش) ایران: 3971 میلیون دلار ( 1879%افزایش) کشورهای صادرکننده آهن پیشرو در جهان، استرالیا نیز بیشترین مازاد را در تجارت بین المللی سنگ آهن به نوبه خود ایجاد کرده اند و این جریان نقدی مثبت، مزیت رقابتی قوی کشور ملقب به The Land Down Under را برای این دسته محصول خاص تأیید می کند.
صادرات خالص منفی سنگ آهن در کشورهای جهان
کشورهای زیر بیشترین صادرات خالص منفی را برای سنگ آهن در طول سال 2021 داشته اند Investopedia، صادرات خالص را به عنوان ارزش کل صادرات یک کشور منهای ارزش کل واردات آن تعریف می کند بنابراین، آمار زیر کسری بین ارزش خرید واردات سنگ آهن هر کشور و صادرات آن برای همان کالا را نشان می دهد جمهوری خلق چین بیشترین کسری را در تجارت بین المللی سنگ آهن هماتیت داشته است و به نوبه خود این جریان نقدی منفی، ضعف رقابتی قوی چین را برای این دسته محصول خاص برجسته می کند اما این مسئله نشان دهنده فرصتهایی برای کشورهای تامین کننده سنگ آهن است که به برآورده کردن تقاضای قدرتمند اقتصاد بسیار صنعتی چین کمک می کند چین: 1699 میلیارد دلار آمریکا (کسری صادرات خالص 449 درصد از سال 2020 افزایش یافته است) ژاپن: 18 میلیارد دلار (افزایش 869%) کره جنوبی: 121 میلیارد دلار (743% افزایش) آلمان: 67 میلیارد دلار ( 869%افزایش) تایوان: 42 میلیارد دلار (919 % افزایش) فرانسه: 24 میلیارد دلار (998%افزایش) ویتنام: 2 میلیارد دلار (344 % افزایش) بحرین: 18 میلیارد دلار (معادل 225 میلیون دلار مازاد) ترکیه: 16 میلیارد دلار (876 % افزایش) هلند: 147 میلیارد دلار (808 % افزایش) اندونزی: 146 میلیارد دلار (1497%افزایش ) بریتانیا: 138 میلیارد دلار (91 % افزایش) ایتالیا: 119 میلیارد دلار ( 1077%افزایش) مصر: 116 میلیارد دلار ( 587%افزایش) عمان: 116 میلیارد دلار ( 2882%افزایش)
شرکتهای صادر کننده سنگ آهن و بازارهای هدف ایران
بزرگترین شرکتهای صادر کننده سنگ آهن پلاسری در دنیا به شرح ذیل می باشند
- Anglo American plc (Gerat britain)
- ArcelorMittal (Luxembourg)
- BHP Billiton(Australia)
- Evraz Group (britain)
- Fortescue Metals Group (Australia)
- Glencore International (Switzerland)
- Rio Tinto (britain)
- Severstal (Russia)
- Vale (Brazil)
- Sources of Vedanta(britain)
- Anglo American plc (United Kingdom)
- ArcelorMittal (Luxembourg)
- BHP Billiton (Australia)
- Evraz Group (United Kingdom)
- Fortescue Metals Group (Australia)
- Glencore International (Switzerland)
- Rio Tinto (United Kingdom)
- Severstal (Russia)
- Vale (Brazil)
- Vedanta Resources (United Kingdom)
بازارهای اصلی ایران عبارتند از ارمنستان، اسلونی، امارات متحده عربی، ترکمنستان، ترکیه، چین، عراق، روسیه، گرجستان و هلند می باشد که به جزء کشور چین با 6/90 درصد از حجم صادرات ایران و عراق با 5/8 درصد سهم سایر کشورها در حدود یک درصد از صادرات ایران را به خود اختصاص داده اند در حالیکه ایران امکانات صادرات به بازارهای بزرگ دنیا از جمله ژاپن، تایوان، ویتنام، کره جنوبی، سنگاپور، آلمان، ترکیه، جمهوری چک، لهستان، اندونزی، بلژیک، ایتالیا و انگلستان را به عنوان بازارهای بالقوه قوی و پر مصرف دارد
استانداردهای سنگ آهن در بازارهای جهانی
رعایت استانداردهای زیر و تولید سنگ آهن با خلوص بیش از 62 درصد دلیل اصلی موفقیت صادر کنندگان بزرگ از جمله استرالیا می باشد استانداردهای سنگ آهن
- روش نمونه گیری و آماده سازی برای آزمایش فیزیکی TS ISO 10836
- روشهای تجربی برای نمونه برداری و کنترل دقت اندازه گیری TS 2910 ISO 3085
- آماده سازی نمونه خشک شده و از قبل خشک شده برای تجزیه و تحلیل شیمیائی TS 5263
- استاندارد TS 3848 تعیین محتوای آلومینیوم با استفاده از روش تیتراسیون مجدد
- استاندارد TS ISO 2598 تعیین مقدار سیلیس روش اسپکترومتری مولیبد سیلیکات
در معادن سنگ آهن، نمونه بـرداري بـه منظـور تجزيـه کامل كانی سنگ كه شامل تعيين آهن، سنگ منگنز، سـيليس، اكسـيد آلومينيوم، ، منيزيم و است انجام می گيرد.
