بازرگانی یا تجارت یکی از کهن ترین و پرحاشیه ترین فعالیتهای بشری می باشد؛ لذا تاجران باید به قوانین حمل و نقل برون مرزی و اینکوترمز مسلط باشند. شاید در شروع و پیدایش تجارت نشود تاریخ دقیقی را مشخص کرد، اما یقینا این کار از نیازهای بشری سرچشمه گرفته است. بازرگانان زحمات زیادی متحمل می شدند تا آن چیزی که مورد نیاز دیگران بود را به آنها برسانند و درعوضش لوازم اساسی را که مردم کشور خودشان لازم داشتند از آنها بگیرند.
حمل و نقل بین المللی در تجارت
از طرفی هم، حمل و نقل کالاها از جایی به جای دیگر با دشواریهایی رو به رو بود، به همین دلیل راه ها و جاده ها اهمیت یافتند و کارگران و خدمه برای جا به جایی کالاها و نگهبانی از آنها به کار گرفته شدند. حقوق تجارت و تجارت بین المللی در دهه های اخیر، همواره در حال رشد و پیشرفت دائمی بوده و اکنون از اهمیت بالایی برخوردار است. تسلط بر قوانین داخلی و بین المللی برای موفقیت در تجارت و اجتناب از اشتباهات، امری بسیار مهم و حیاتی است. در این بین، اینکوترمز از اهمیت و حساسیت بسیار بالایی برخوردار است و بدون اغراق می شود گفت که اغلب معاملات بین المللی به نحوه های مختلفی از آن بهره می برند.
اصطلاح بین المللی اینکوترمز
اینکوترمز یک کلمه مرکب به معنی اصطلاحات بین المللی بازرگانی است که به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. این اصطلاحات برای تفکیک هزینه ها و مسئولیتهای بین فروشنده و خریدار استفاده می شود. اینکوترمز به مسائل مرتبط با حمل کالا از فروشنده به خریدار پاسخ می دهد. مسائلی مثل: حمل کالاها، ترخیص کالا، واردات و صادرات کالاها، اینکه چه کسی مسئول پرداخت است و ریسک جا به جایی و انتقال کالا در مراحل مختلف حمل بر عهده چه کسی می باشد. اصطلاحات مختلف اینکوترمز معمولا با ذکر مکانهای جغرافیایی مورد استفاده قرار می گیرد نه عناوین مرتبط با جا به جایی. امروزه در تجارت بین المللی، واردات، صادرات، حمل و نقل و تحویل كالا به خریدار یك دغدغه مهم برای تجار به شمار می رود.
تهیه و ارائه كالا طبق قرارداد، اخذ پروانه ها، مجوزها، تشریفات ورود، تحویل، نقطه انتقال ریسک، تقسیم هزینه ها، بازرسی كالا، تحویل اسناد و مدارک مربوط به كالای فروش رفته از جمله مواردی هستند كه در واردات و صادرات دقت و ظرافت خاصی را می خواهند. هر یک از موارد ذكر شده و مواردی از این قبیل در تحویل كالا به خریدار نقش مهمی را ایفا خواهند كرد و بر قیمت پیشنهادی توسط فروشنده نیز بی تاثیر نیستند. تحویل كالا و نقطه انتقال ریسک از فروشنده به خریدار دو مورد بسیار مهم هستند كه با توجه به شرایط هر یک از طرفین معامله، شرط و مبنای مخصوص به خود را از بین شرایط واگذاری و تحویل كالا می خواهند.
اهداف و کارکردهای اینکوترمز
هر چند که اصطلاحات تجاری از قرن هفدهم میلادی مورد استفاده بوده اند، اما گاهی در کشورهای گوناگون و در بنادر مختلف یک کشور از اصطلاحات برداشتهای متفاوتی می شد. از دهه 1920، اتاق بازرگانی بین الملل فعالیتی را مبنی بر تعیین و تفسیر دقیق معانی این عبارات و اصطلاحات آغاز کرد. هدف اینکوترمز ارائه مجموعه ای از مقررات بین الملل برای تفسیر رایج ترین اصطلاحات بازرگانی در تجارت خارجی است تا چندگانگی تفسیر این اصطلاحات در کشورهای مختلف از میان برود یا حداقل به میزان قابل توجهی تقلیل یابد.
از طرفی، طرفین قرارداد اغلب از روشهای تجاری مختلف کشورهای مربوطه اطلاعی ندارند و ممکن است که این موضوع موجب برداشتهای ناصحیح یا بروز اختلافات، دعوای حقوقی و در نتیجه تلف شدن وقت و پول شود. برای رهایی از این مسائل، اتاق بازرگانی بین الملل در سال 1936، برای اولین بار مجموعه ای از مقررات بین الملل را برای تفسیر اصطلاحات بازرگانی منتشر کرد. اهداف و کارکردهای اینکوترمز عبارت اند از:
- قواعد و مبنای اساسی برای تفسیر روابط تجاری
- مشخص کردن مسئولیتهای خریداران و فروشندگان در انجام معاملات و چگونگی شرایط اساسی معاملات
- ایجاد رویه و ضوابط معین در نظام مبادلات بین المللی
- برقراری و حاکم نمودن قواعد و قوانین یکسان در محاکم حقوقی
- کاهش اختلافات و تنشها بین خریداران و فروشندگان
- تسهیل انجام مبادلات بین المللی
نحوه استفاده از قواعد اینکوترمز
- انتخاب قاعده اینکوترمز مناسب
لازم است که قاعده اینکوترمز انتخابی با کالا، وسیله حمل آن و مهم تر از همه قصد طرفین قرارداد برای ذکر تعهدات اضافه ای مانند تعهد به سازماندهی حمل با بیمه برای فروشنده یا خریدار، تناسب داشته باشد.
- تعیین نام محل یا بندر به دقیق ترین شکل ممکن
قاعده اینکوترمز انتخاب شده، تنها هنگامی می تواند نتیجه بخش باشد که طرفین محل یا بندر مورد نظر دقیق تعیین کنند.
- به خاطر داشته باشید که قواعد اینکوترمز، قرارداد فروش کاملی نیستند.
قواعد اینکوترمز بیان می کنند که در قرارداد فروش، کدام طرف برای انجام حمل یا بیمه کالا تعهد دارد یا اینکه فروشنده چه زمانی کالا را به خریدار تحویل می دهد و هر یک از طرفین قرارداد فروش، مسئول کدام هزینه ها میباشند. به هر حال قواعد اینکوترمز چیزی در مورد قیمت قابل پرداخت، روش پرداخت و همچنین موضوع انتقال مالکیت کالا و نتایج ناشی از نقض قرارداد، بیان نکرده است.
قواعد مورد استفاده در شیوه های حمل و نقل
- تحویل کالا در محل کار، ذکر نام محل مقرر برای تحویل EXW
- تحویل کالا در محل مقرر به حمل کننده، ذکر نام محل مقرر برای تحویل FCA
- پرداخت کرایه حمل کالا تا مقصد، ذکر نام محل مقرر در مقصد CPT
- پرداخت کرایه حمل و بیمه کالا تا مقصد، ذکر نام محل مقرر در مقصد CIP
- تحویل کالا در پایانه تعیین شده در مقصد، ذکر نام پایانه در بندر یا در محل مقرر در مقصد DAT
- تحویل کالا در محل مقرر در مقصد (ذکر نام محل مقرر در مقصد) DAP
- تحویل کالا در محل مقرر در مقصد با ترخیص و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی، ذکر نام محل مقرر در مقصد DDP
قواعد قابل استفاده برای حمل و نقل دریایی و حمل و نقل از طریق آبراه های داخلی
- تحویل کالا در کنار کشتی، ذکر نام بندر مقرر برای بارگیری FAS
- تحویل کالا روی عرشه کشتی، ذکر نام بندر مقرر برای بارگیری FOB
- قیمت کالا و کرایه حمل تا بندر مقصد، ذکر نام بندر مقصد CFR
- قیمت کالا، بیمه و کرایه حمل تا بندر مقصد، ذکر نام بندر مقصد CIF
قواعد اینکوترمز در قراردادهای بین المللی
قواعد اینکوترمز به طور سنتی در قراردادهای فروش بین المللی، جایی که کالا از مرزهای ملی عبور می کند، مورد استفاده قرار می گیرد. با این وجود، در مناطق مختلف جهان از جمله: بلوکهای بزرگ بازرگانی مانند اتحادیه اروپا که در آن تشریفات گمرکی در مرز بین کشورهای عضو، نامحسوس شده این امر از معنای کمتری برخوردار است. در نتیجه، عنوان فرعی قواعد اینکوترمز 2010 به طور رسمی قابلیت استفاده از قواعد را هم برای قراردادهای فروش بین المللی و هم برای قراردادهای فروش داخلی تحقق می بخشد. به همین دلیل در قواعد اینکوترمز 2010 در برخی از موارد که تعهد و الزام به انجام تشریفات صادرات یا واردات وجود دارد، تنها عبارت در صورت لزوم ذکر شده است. دو رویداد، اتاق بازرگانی بین المللی را متقاعد کرد که انجام چنین حرکتی به موقع است. رویداد اول: این بود که بازرگانان از قواعد اینکوترمز صرفا برای قراردادهای فروش داخلی استفاده می کردند. رویداد دوم: این بود که در ایالات متحده آمریکا تمایل زیادی برای به کارگیری قواعد اینکوترمز در تجارت داخلی به جای شرایط قبلی حمل و تحویل در قانون متحدالشکل تجاری UCC، وجود داشت. نویسنده: علی پرآور مدیر استراتژیک تجارت و صادرات آرادبرندینگ