مسیر اصلی موفقیت اینطور نیست که حتما باید عملی را برای رسیدن به هدف انجام داد بلکه ابتدای امر خالص کردن نیت ها مهم است که باعث به موفقیت رسیدن می شود.
تصور اکثر مردم از موفقیت در زندگی
بسیاری از مردم گمان می کنند آنچه که باعث پیشرفت و ترقی آنها در مسیر زندگی می شود، افعال و کارهایی است که باید انجام دهند؛ یعنی اگر از مردم پرسیده شود راه رسیدن به سعادت چیست؟ اکثر آنها جواب می دهند باید فلان کار را انجام داد تا به موفقیت رسید. گروه های مختلف برای کارهایی که می خواهند انجام دهند، برنامه ریزی هم می کنند؛ مثلا یک ورزشکار برای قهرمانی در المپیک برنامه ریزی می کند.
که روزی چند ساعت تمرین کند، چه ساعاتی بخوابد، چه غذاهایی را بخورد و ... تا بتواند در المپیک قهرمان شود. تاجر برای رسیدن به درآمد بیشتر برنامه ریزی می کند؛ دانش آموز برای موفقیت در کنکور برنامه ریزی می کند؛ هر کسی برای هدفی که دارد برنامه ریزی می کند. در واقعیت و حقیقت افراد برای رسیدن به موفقیت در هر زمینه ای کارهایی می کنند که کسانی که در آن زمینه به موفقیت رسیدن آن کارها را انجام نداده اند؛
مثلا فقرا برای رسیدن به ثروت کارهایی می کنند که افراد ثروتمند آن کارها را انجام نداده اند. در مورد بهشت و جهنم هم این گونه است، یعنی در قیامت بعضی از افرادی که ظاهرا اهل نماز و روزه بودن و از بعضی از گناهان هم اجتناب می کردند به جهنم می روند و بعضی از افرادی که ظاهرا آن چنان به واجبات اهمیت نمی دادند و از گناهان هم دوری نمی کردند به بهشت می روند.
برتری بدون عمل
شخصیت های بزرگواری ( مثل حضرت علی اصغر ) وجود دارند که بدون آنکه عملی ( انجام واجبات و ترک محرمات ) انجام دهند، از افرادی که هشتاد سال همه واجبات را انجام داده اند و از همه محرمات دوری کرده اند برتر هستند. بنابراین تقرب و برتری فقط به انجام عمل نیست، بلکه علل و عوامل دیگری دارد. یکی از آن عوامل این است.
که آن فرد هشتاد ساله واجبات را انجام داده و محرمات را هم ترک کرده است تا بهشت برود و حاضر نشده در راه دین مثل امام حسین (ع) سختی ببینید، اما حضرت علی اصغر نتوانست غربت و تنهایی پدر را ببیند لذا تا صدای " هَل مِن ناصرٍ یَنصُرُونِی " امام حسین (ع) را شنید، شروع به گریه کرد و با گریه اش به امام فهماند که هنوز سرباز و یاری در خیمه داری و با شهادتش بر حق بودن امام حسین (ع) را تا ابد ثابت کرد.
مرحله قبل از عمل
خیلی از افراد در کلاس ها و دوره های " چگونه ثروتمند شویم؟ " شرکت می کنند و حتی به توصیه های اساتید آن دوره ها عمل می کنند اما از بین آنها کمتر افرادی به ثروت می رسند؛ علت چیست؟ شما باید این نکته را بدانید که قبل از انجام دادن کار مرحله ای است که کمتر کسی به آن توجه می کند، لذا اکثر افراد به اهداف شان نمی رسند. همان گونه که هر ساختمانی پی دارد و بر روی پی است که ساختمان را بنا می کنند، مرحله قبل از عمل هم مثل پی ساختمان است و کارها باید بر اساس آن انجام شود.
میزان کردن قلب
مرحله قبل از عمل عبارت است از " میزان کردن قلب "؛ یعنی هر انسانی قبل از انجام هر کاری باید ببیند قلبا آن کار را دوست دارد یا دوست ندارد، انسانی که کاری را دوست داشته باشد با اشتیاق و علاقه انجام می دهد و اگر ساعت های طولانی آن کار را انجام دهد خسته نمی شود اما انسانی که قلبا کاری را دوست ندارد و از اجبار انجام می دهد، بعد از مدتی خسته می شود و آن کار را رها می کند.
اداء کردن حق عالم
انسان اگر از کسی عملی بیاموزد اما حق استاد را اداء نکند، آن علم برای او زیاد نافع نیست. از امام صادق (ع) سوال شد :" یابن رسول الله! مردم چقدر از علم شما استفاده کردند؟ ". امام صادق (ع) فرمود :" کم ". دوباره سوال شد :" چقدر از علم شما نفع بردند؟ ". امام صادق (ع) فرمود :" خیلی کم! ". راوی سوال کرد :" چرا آن عده کمی که از علم شما استفاده کردند، نفع کمی بردند در حالی که علم حقیقی نزد شماست و آن عده قلیل باید خیلی از علم شما نفع می بردند؟
امام صادق (ع) فرمود :" چون حق ما را اداء نکردند و ما را دوست نداشتند و به امامت ما معتقد نبودند، لذا همانطور که دزد کالایی را می دزدد، این افراد نیز علم ما را به سرقت بردند ". از این روایت مشخص می شود اگر انسان می خواهد از علم کسی بهره کامل ببرد، باید ابتدا حق استاد را اداء کند و او را دوست داشته باشد؛ چقدر زیادند افرادی که تجارت را از مجموعه آراد برندینگ آموخته اند، اما مجموعه آراد و اساتید آن را دوست ندارند، یقینا این افراد در آینده دچار مشکل می شوند و حتی ممکن است ورشکست شوند. بعضی از افراد وارد مجموعه آراد شدند و تجارت را آموختند و بعد با مجموعه آراد دشمن شدند و در حرفها و سخنان خود مجموعه آراد را تخریب کردند.
اهمیت آموزش در کلام امیرالمومنین
امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود :" هر کسی حرفی به من بیاموزد، من را بنده خویش کرده است و من حرفی نیاموختم جزء از رسول الله و من بنده ای از بندگان محمد صلی الله علیه و آله هستم".
دلیل و شاهد مقدم بر قسم
انسان تا زمانی که برای کارش دلیل و شاهد دارد نیاز نیست قسم بخورد و اگر قسم بخورد، قسم او مورد قبول واقع نمی شود. شخصی نزد امام صادق (ع) آمد و قسم خورد که فلان کار را انجام داده است، امام صادق (ع) به او فرمود :" تا زمانی که شاهد داری قسمت پذیرفته نمی شود باید شاهدین شهادت دهند ". بنابراین سعی کنید در تجارت تا زمانی که دلیل و شاهد دارید، قسم نخورید.
قلب و نیت فاسد
اکثر کسانی که تصمیم می گیرند وارد کار یا مجموعه ای شوند، از ابتدا نیت و قلب فاسدی دارند؛ چون از ابتدا نیت می کنند آموزش ببینند و بعد جدا شوند، مثلا نوجوانی تصمیم می گیرد نجار شود و برای این کار نیاز است مدتی پیش استادی که نجار است آموزش ببیند، از همان روز اول آن نوجوان در دلش نیتش این است که چند سالی نجاری را از استادم یاد بگیرم.
بعد جدا شوم و برای خودم کار کنم. جالب است که استاد نجار هم این نکته را می داند لذا سرعت آموزش را کند می کند و تا چند سال چیز خاصی به شاگردش یاد نمی دهد و بیشتر از شاگرد بیگاری می کشد. چقدر زیاد بودند افرادی که از همان اولی که عضو مجموعه آراد شدند، نیت شان این بود که بیایند تجارت را از آراد بیاموزند و بعد جدا شوند و خودشان تنهایی تجارت کنند. زمانی که نیت و قلب فاسد باشد ولو کلیه اعمال و کارها درست باشد اما باز فرد به موفقیت نمی رسد.
نیت خالص حضرت ابراهیم
یکی از نمونه های نیت خالص و قلب پاک داستان ذبح حضرت اسماعیل توسط حضرت ابراهیم است که خداوند در آیات 102 تا 107 سوره صافات به آن اشاره می کند. حضرت ابراهیم به فرزندش اسماعیل فرمود :" یَا بُنَیَّ إِنَّی أَرَی فِی المَنَامِ أَنِّی أَذبَحُکَ فَانظُر مَاذَا تَرَی " ( ترجمه : ای فرزند عزیزم! من در عالم خواب چنین می بینم.
که تو را قربانی ( راه خدا ) می کنم، در این واقعه تو را چه نظری است؟) حضرت اسماعیل به پدرش ابراهیم فرمود :" یَا أَبَتِ اِفعَل مَا تُؤمَرُ سَتَجِدُنِی إِن شَاءَ اللهُ مِنَ الصَّابِرِینَ " ( ترجمه : ای پدر! هر چه مأموری انجام ده که ان شاء الله مرا از بندگان با صبر و شکیبا خواهی یافت ) بعد خداوند می فرماید :" فَلَمَّا أَسلَمَا وَ تَلَّهُ لِلجَبِینِ وَ نَادَینَاهُ أَن یَا إِبرَاهِیمُ قَد صَدَّقتَ الرُّؤیَا إِنَّا کَذَلِکَ نَجزِی المُحسِنِینَ إِنَّ هَذَا لَهُوَ البَلاءُ المُبِینُ وَ فَدَینَاهُ بِذِبحٍ عَظِیمٍ " ( ترجمه: پس چون هر دو تسلیم امر حق گشتند و او را برای کشتن به روی در افکند، و ما در آن حال که کارد به گلویش کشید خطاب کردیم که ای ابراهیم! تو مأموریت عالم رویا را انجام دادی کارد را از گلویش بردار؛ ما نیکوکاران را چنین نیکو پاداش می دهیم. این ابتلا همان امتحانی است که حقیقت حال اهل ایمان را روشن می کند که در راه خدا از همه چیز می گذرند و بر او گوسفندی فرستاده و ذبح بزرگی فدا ساختیم. )
ثواب سختی بخاطر پیامبر و اهل بیت
اگر کسی بخاطر پیامبر و اهل بیت سختی ببیند و به آن راضی باشد و صبر کند ثواب آن یک سختی برابر و بلکه بیشتر است از هشتاد سال عبادت کسی که روزها روزه گرفته و شبها به عبادت پرداخته است. راز اجر و قرب و برتری شخصیت هایی مثل حضرت محسن و حضرت علی اصغر و حضرت رقیه در همین نکته است.
تفاوت نیات
دو نفر می خواهند تاجر شوند اما یکی نیتش رسیدن به پول بیشتر است و یکی نیتش این است که همکار پیامبر (ص) شود، چون شغل پیامبر اسلام (ص) قبل از رسالتش تجارت بود. هر دو این افراد می خواهند تاجر شوند اما در نیت تفاوت دارند، به قول شاعر تفاوت ره بین که از کجاست تا به کجا؟! مثال دیگر در تفاوت نیات این است که خانمی به شوهرش می گوید لوبیا بخر؛ خانم می تواند از این جمله " لوبیا بخر " نیات مختلفی داشته باشد.
که به پنج مورد از آن اشاره می شود 1- لوبیا بخر؛ چون می خواهم کدو پلو با لوبیا درست کنم. 2- لوبیا بخر؛ چون خانواده ام امشب خانه ما دعوت هستند می خواهم شام قرمه سبزی درست کنم. 3- لوبیا بخر؛ چون خانواده ات امشب خانه ما دعوت هستند می خواهم شام قرمه سبزی درست کنم. 4- لوبیا بخر؛ چون می دانم قرمه سبزی دوست داری می خواهم برایت قرمه سبزی درست کنم.
5- لوبیا بخر؛ پیامبر اکرم (ص) فرمود :" جهاد زن خوب شوهرداری کردن است " می دانم تو قرمه سبزی دوست داری می خواهم برایت قرمه سبزی درست کنم تا خوب شوهرداری کرده باشم. ملاحظه می کنید که نیت پنجمی با سایر نیات چقدر متفاوت است و بهترین نیت است؛ افسوس که در جامعه ما زنان خانه دار کمتر اینگونه نیت می کنند.
نیت خوب بالاتر از عمل است
گاهی یک نیت خوب بالاتر و با فضلیت تر از عمل است. پیامبر اکرم (ص) به ابوذر فرمود :" می خواهی چیزی به تو یاد بدهم که ثواب خواب تو از افرادی که بیدار هستند و مشغول عبادت خدا هستند، بیشتر و بالاتر باشد؟ " ابوذر جواب داد :" بله! یا رسول الله ". پیامبر اعظم (ص) فرمود :" هر وقت خواستی بخوابی به این نیت بخواب که بدنت قوت بیشتری کسب کند برای عبادت و بندگی خدا؛ اگر به این نیت بخوابی ثواب خواب تو از شب زنده داری که مشغول عبادت است بیشتر است ".
رفتار منافقان با مومنین و جواب خداوند به منافقان
خداوند در آیه 14 سوره بقره رفتار منافقان با مومنین را بیان می کنند و می فرمایند :" وَ إِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَ إِذَا خَلَوا إِلَی شَیَاطِینِهِم قَالُوا إِنَّا مَعَکُم إِنَّمَا نَحنُ مُستَهزِئُونَ " ( ترجمه : و چون به اهل ایمان برسند گویند ما ایمان آوردیم؛ و وقتی با شیاطین خود خلوت کنند گویند ما با شماییم، جزء این نیست که مومنان را مسخره می کنیم. ) خداوند در آیه بعد جواب منافقان را می دهد، می فرماید :" اَللهُ یَستَهزِئُ بِهِم وَ یَمُدُّهُم فِی طُغیَانِهِم یَعمَهُونَ " ( ترجمه : خداوند آنان را استهزا می کند و آنها را در طغیانشان نگه می دارد، تا سرگردان شوند.) باید بدانید که استهزا خداوند با استهزا منافقان فرق می کند. زراره درباره این آیه از امام صادق (ع) سوال کرد که استهزا خداوند چگونه است؟ امام صادق فرمود :" خداوند به منافقین توفیق عمل صالح می دهد اما آنها نیت خوب و صالح برای آن کار ندارند و خداوند فقط عمل صالحی را می پذیرد که نیتش هم صالح باشد ". استهزا خداوند این گونه است که فرد منافق نماز می خواند اما نیتش از نماز ریا و خودنمایی است و خداوند هم این نماز را قبول نمی کند. بنابراین زمانی که انسان نیتش ناپاک و نادرست باشد هر چند در آن کار موفق شود اما لذت و بهره از آن موفقیت نمی برد؛ مثلا شخصی تا دیروز فقیر بود و دخترش محجبه و با حیا بود ولی امروز ثروتمند شده اما دخترش فاحشه شده و آبروی پدرش را برده است.
نیت پاک انسان توفیق عمل به همراه دارد
امام صادق (ع) فرمود :" اگر خداوند نیت بنده ای را پاک و صادق دید توفیق انجام عمل را نصیب آن بنده می کند؛ چون خداوند کریم تر از آن است که در قلب بنده ای نیت پاکی را قرار دهد اما توفیق انجام آن را نصیب بنده نکند ".
اصلاح نیات
سعی کنید نیات خود را اصلاح کنید، اگر نیت دارید که پولدار شوید بخاطر آسایش و آرامش خودتان نباشد بلکه نیت تان از پولدار شدن رسیدگی به فقرا و مستمندان باشد. امام صادق (ع) فرمود :" اگر بنده ای به دروغ بگوید که نیتش از ثروتمند شدن یاری اهل بیت و رسیدگی به فقرا است، با اینکه خداوند می داند دروغ می گوید اما باز او را ثروتمند می کند تا حجت را بر او تمام کند و او قیامت به خداوند نگوید اگر مرا جزء ثروتمندان قرار می دادی من پیامبر و اهل بیت را یاری می کردم ".
دلیل فقر اکثر مسلمانان و ثروت کفار
دلیل فقر اکثر مسلمانان این است که نیت پاکی از ثروتمند شدن ندارند و دلیل ثروت کفار این است که خداوند با ثروت آنها را استهزا می کند؛ خداوند کفار را ثروتمند می کند که بیشتر طغیان کنند و مرتکب گناه شوند.
اساس هر عمل یکتاپرستی است
اگر انسان یکتاپرست نباشد و خداوند را که خالق این نظام هستی است را قبول نداشته باشد، هر عملی انجام دهد در این نظام هستی بالا نمی رود و پذیرفته نمی شود. اگر کارمندی در شرکتی همه کارهایش را خوب انجام دهد اما رئیس شرکت را قبول نداشته باشد، رئیس شرکت رتبه آن کارمند را ارتقاء نمی دهد چون می داند او را قبول ندارد.
مروت و جوانمردی اساس یکتاپرستی
اگر کسی مروت و جوانمردی نداشته باشد هر چه از خدا و دین دم بزند از او پذیرفته نمی شود. امام صادق (ع) فرمود :" لا دِینَ لِمَن لا مُرُوَةَ له " ( ترجمه : دین ندارد کسی که مروت و جوانمردی ندارد. ) آیا انسان می تواند در منزل شخصی ساکن باشد و از صاحبخانه بد بگوید؟ آیا این از جوانمردی به دور نیست؟ آیا کسی که روزی خدا را می خورد و منکر خداست، جوانمرد است؟!
برملا کردن عیوب صحیح نیست
خداوند آشکار کردن عیوب انسان ها را جایز نمی داند مگر برای اینکه حق مظلومی از ظالمی پس گرفته شود.
بی احترام ممنوع حتی نسبت به کافر
پس از جنگ بدر اسرایی که پیامبر اکرم (ص) آنها را به اسارت گرفته بود، هر کدامشان به مسلمانان ناسزا می گفتند، مسلمانی خواست در جواب پیرمرد کافری که به مسلمانان توهین کرده بود به او دشنام دهد، رسول الله (ص) مانع شدند و فرمودند :" حق ندارید به او چیزی بگویید چون ریش او سفید شده است و ریش سفید احترام دارد ".
یکی از معاملات حرام
یکی از معاملات حرام و ناجوانمردانه این است که خریدار بداند فروشنده بخاطر نیازش مجبور است، کالایش را بفروشد. برای مثال شخصی فرزندش تصادف می کند و نیاز به عمل جراحی سنگینی دارد که به پول زیادی نیاز است، آن شخص مجبور می شود در کمتر از چند ساعت خانه اش را به پایین ترین قیمت بفروشد، خریدار هم چون می داند فروشنده به پول نیاز دارد قیمتی ارزان تر از قیمت فروشنده می دهد، این معامله در نگاه معصومین حرام است. بعضی از پیرمردهای سرمایه دار مبلغ پولی را نقد دارند و هر روز به بنگاه های مختلف می روند تا به اصطلاح خودش ملک شکاری گیرش بیاید و آن ملک را به ارزان ترین قیمت ممکن بخرد.
خیرخواهی امام صادق
در زمان امام صادق (ع) در مدینه قحطی شد و چند انبار گندم آتش گرفته بود و گندم کمیاب شده بود، امام صادق (ع) به غلام خودشان فرمودند :" به بازار برو و درباره قیمت گندم از تجار سوال کن و بازگردد ". غلام به بازار رفت و برگشت و به امام صادق (ص) عرض کرد :" اگر چند روز صبر کنیم قیمت گندم خیلی بیشتر از قبل می شود ". امام صادق (ع) به غلام خود فرمود :" پس واجب شد همین حالا گندم ها را بفروشی ".
دو دوست جوانمرد کافر
در جنگ بدر در سپاه کفار دو دوست وجود داشتند که یکی از آن دو اسیر سپاه مسلمین شد؛ پیامبر اکرم (ص) برای آزادی اسراء کافر جنگ بدر دو شرط گذاشته بود که یا هر اسیری باید مقداری که پیامبر معین کرده بود پول بدهد تا آزاد شود یا اگر اسیر کافری سواد داشت باید به ده مسلمان خواندن و نوشتن بیاموزد تا آزاد شود. آن فردی که اسیر نشده بود آمد در مکه و به خانه دوست اسیر شده اش رفت و از خانواده اش سوال کرد آیا شما محل مخفی کردن پول های پدرتان را می دانید؟
خانواده شخص اسیر گفتند نه ما از مکان پول هایش خبر نداریم. این فرد از مکه مجدد به سمت مدینه حرکت کرد تا رسید محضر رسول الله (ص) و از حضرت خواست که او را به جای دوستش اسیر کند و دوستش را آزاد کند و پیامبر هم همین کار را انجام دادند. آن کافری که اسیر بود بعد از آزادی به مکه رفت و پول آزادی رفیقش را تامین کرد و به مدینه برگشت و آن پول را به پیامبر داد و رفیقش را آزاد کرد و هر دو به مکه بازگشتند. پیامبر در وصف این دو نفر فرمود :" این دو نفر دشمن خدا هستند اما دشمن جوانمرد هستند شما هم سعی کنید در دوستی خدا جوانمرد باشید ".
معنای حدیث دوری از رئیسان
روایتی از امام باقر (ع) است که فرمود :" از رئیسان دوری کنید ". زراره می گوید :" خدمت امام صادق (ع) رسیدم و از صحت این روایت پرسیدم و امام صادق (ع) این روایت را تایید کردند که پدر بزرگوارشان نقل شده است ". زراره مجدد پرسید :" یابن رسول الله منظور پدر بزرگوارتان از این روایت چیست؟ " امام صادق (ع) فرمود :" منظور رئیسانی است که به زور و ظلم رئیس شده اند نه هر رئیسی ".
ریشه کج فهمی ها در دین
ریشه تمام کج فهمی های در دین به خوارج باز می گردد. تنها کسی که توانست در برابر خوارج بایستد امیرالمومنین علی علیه السلام بود که پس از جنگ نهروان فرمود :" چشم فتنه را درآوردم و پس از من کسی نمی تواند با این گروه مقابله کند. " خوارج جهل مرکب داشتند و تصور می کردند دین را می فهمند.
قله های موفقیت مخصوص صابران است
امام صادق (ع) فرمود :" خداوند نمی خواست به جایگاه های بلند برسند مگر صابران ".