امروزه نقش صادرات و خروج کالا از قلمرو گمرک کشور بسیار اهمیت دارد و بیش از آنکه در ارزآوری برای شرکتها مهم باشد، در اشتغال، تولید، رشد اقتصادی و عواملی از این دست اهمیت می یابد.
نقش صادرات در سرمایه گذاری و افزایش رقابت
برای صادرات باید تولیدی مازاد بر مصرف داخلی داشته باشیم که این امر مستلزم تولید بیشتر است. کشورهای در حال توسعه که کمبود سرمایه گذاری در آنها احساس می شود و یا روند سرمایه گذاری به کندی صورت می گیرد، لزوم سرمایه گذاری دولت در بخشهای زیرساختی اقتصاد کشور برای جذب سایر سرمایه گذاریها از جمله سرمایه گذاریهای مستقیم خارجی دیده می شود که این امر منجر به فراهم شدن زمینه تولید بیشتر و به دنبال آن صادرات بیشتر می شود. 
در محیط رقابتی کسب و کار امروز، جهانی سازی بازارها و ارتباطات متقابل اقتصادها دارای اهمیت ویژه ای است. حتی شرکتهایی که فعالیتهای داخلی را انتخاب می کنند، تحت تاثیر این محیط قرار دارند و با چالشهای رقابت بین المللی رو به رو هستند. در این محیط، صادرات یک استراتژی اساسی برای بقا و رشد می باشد؛ هدف شرکتهای صادر کننده از عرضه کالا به بازارهای خارجی، کسب سود، درآمد مستمر و افزایش رقابت پذیری در طول زمان است.
مفهوم و اهمیت صادرات در دنیای اقتصاد
صادرات به معنای فروش بین المللی کالا و خدمات به خارج از مرزهای کشور تولید کننده و ورود ارزهای خارجی به داخل می باشد که یک جریان ورودی در اقتصاد کلان کشور محسوب می شود. در هر اقتصادی چه پیشرفته و چه در حال توسعه، تولید و صادرات وابستگی متقابل با یکدیگر دارند و به صورت زنجیره ای به هم متصل هستند. استقلال از درآمدهای نفتی به دلیل نوسانات و بی ثباتی قیمت و تقاضای جهانی نفت که درآمدهای دولت و اقتصاد کشور را به شدت تحت تاثیر عوامل بیرونی قرار می دهد، باعث شده تا نقش صادرات غیر نفتی فراتر از ابزاری برای کسب درآمدهای ارزی مطرح شود، به نحوی که نظر بسیاری از صاحب نظران و پژوهشگران اقتصاد به سمت تحلیل وضعیت موجود صادرات غیر نفتی معطوف شده است. 
مشکلات ناشی از اقتصاد تک محصولی و اتکا بیش از حد به درآمدهای نفتی، اقتصاد کشور را به شدت تحت تاثیر عوامل خارجی از جمله نوسانات بهای جهانی نفت قرار داده است. کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی، اثرات منفی اتکا بیش از حد اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی را نشان داده و در واقع هشدارهای صاحب نظران اقتصادی کشور را برجسته ساخته است. بی تردید عدم تحقق درآمدهای پیش بینی شده دولت از محل صادرات نفت، نه تنها بر اجرای طرحهای مختلف و اقتصاد کشور تاثیر خواهد گذاشت، بلکه بر آینده اقتصاد و برنامه ها و طرحها نیز اثرات منفی مضاعفی خواهد داشت. در نتیجه موجب بروز مشکلات زیادی در بخشهای مختلف اقتصاد کشور خواهد گردید؛ از طرفی یکی از عوامل مهم دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی پایدار، رونق صادرات است که مهم ترین هدف سیاستگذاری در بخش تجارت خارجی را تشکیل می دهد.
انواع صادرات در قلمرو گمرکی ایران
صادرات قطعی: شامل خارج کردن کالا از قلمرو گمرکی کشور به منظور فروش، استفاده یا مصرف در خارج از قلمرو گمرکی کشور می شود. صادرات قطعی با توجه به مقررات صادرات و واردات می تواند از طریق بازارچه های مرزی ایران و شرکتهای تعاونی مرزنشینان و تجار انجام گیرد. 
واحدهای تولیدی نیز می توانند از طریق خرید متقابل و ورود موقت مواد اولیه، نسبت به تهیه کالا و صادرات آن اقدام نمایند. صادرات موقت: شامل خارج کردن کالا از قلمرو گمرکی به منظور عرضه و نمایش در نمایشگاه ها، تعمیر و فرآوری در خارج از قلمرو گمرکی کشور و سپس باز گرداندن آن به داخل قلمرو گمرکی می شود. صادرات قطعی در حجم تجاری: در قانون امور گمرکی و آیین نامه اجرایی آن در خصوص ملاک تجاری بودن کالا، مطلبی ارائه نشده است؛ لذا با توجه به آیین نامه اجرائی قانون مقررات صادرات و واردات، ملاک تجاری بودن کالای صادراتی این است که صدور آن به منظور فروش باشد که این مورد نیز توسط گمرک احراز می گردد. طبق این تعریف، آنچه را که به تشخیص گمرک برای فروش به خارج از کشور برده می شود، باید تشریفات صادرات قطعی تجاری روی آن انجام شود. صادرات قطعی غیر تجاری: صادرات قطعی غیر تجاری از طریق پست و مسافر انجام می گیرد. صادرات مجدد: کالای خارجی که با انجام تشریفات مربوط به ورود قطعی از گمرک ترخیص شده است، چنانچه به کشور ثالث صادر شود، این عمل را صدور مجدد می گویند. 
برای ترخیص این گروه از کالاها مانند همه کالاهای وارداتی به گمرک، حقوق گمرکی و سود بازرگانی پرداخت می شود، اما در صورت صدور مجدد آنها، برای باز پس گرفتن حقوق گمرکی و سود بازرگانی پرداخت شده، مقرراتی وجود ندارد. ترانزیت خارجی: عبور کالای خارجی از کشور است؛ کالای ایرانی که تشریفات صادرات قطعی آن انجام شده و از کشور خارج شده است، چنانچه در ارسال به مقصد دیگری، لازم باشد که از سرزمین ایران عبور کند، بر روی آن تشریفات ترانزیت خارجی انجام می شود. ممکن است کالای خارجی که از کشور عبور می نماید، توسط یک بازرگان ایرانی از یک کشور خریداری شده و به کشور ثالثی فروخته شده باشد، در این صورت عمل بازرگان صدور خدمات بازرگانی نام دارد نه صدور کالا.
مراحل و تسهیل صادرات در گمرک
- معرفی کالا به گمرک
- تسليم اظهارنامه و اسناد لازم
- ارزيابی كالا
- صدور سند ترخيص
- خروج كالا از كشور
ارزيابی كالاهای صادراتي گاهي در محل كارخانه و يا در انبار واحد توليد كننده كالا بنا به درخواست ذی نفع انجام می پذيرد. 
صدور سند ترخيص كالا با توجه به تفكيك سرويس ارزيابی صادرات از واردات در كمترين زمان ممكن انجام می گيرد. خروج كالا از كشور بدون بازبيني و كنترل مجدد و با اعتماد به صادر كننده انجام می پذيرد. كالاهای سريع الفساد از قبيل: ميوه و تره بار و در صورت لزوم ساير كالاها بدون تخليه در انبار به صورت حمل يكسره و يا بر روی وسيله حمل، ارزيابي و صادر می شوند. از پيامدهای مثبت اختصاصی شدن برخی گمركات به صادرات كالاهای غير نفتی، وجود كارشناسان و ماموران مجرب در اين گمركات می باشد كه به دليل داشتن تخصص لازم و كافی، كارهای گمركی را با سهولت بيشتری انجام مي دهند. نویسنده: صادق جلیلی مشاور تجاری