ریسک در زندگی و کسب و کار
هیچ کس نمی تواند ادعا کند که در زندگی هیچ ریسکی انجام نداده است، همة امورات زندگی انسان ها با ریسک همراه است حتی نفس کشیدن که یک امر غیراختیاری انسان می باشد؛ پس لازم است هر انسان مدیریت ریسک را بیاموزد.
مدیریت ریسک می گوید چه کارهایی در زندگی شغلی و شخصی تان انجام دهید تا زمانی که اتفاقی برایتان پیش آمد ضررهای آن اتفاق به حداقل برسد.
استراتژی های کنترل ریسک در کسب و کار
در استراتژی کنترل ریسک سه مرحله وجود دارد :
1- شناسایی ریسک ها.
2- کنترل ریسک.
3- تعیین بودجه برای ریسک ها.
شناسایی ریسک ها
اساسا اولین فرآیند در هر مرحله از زندگی " شناخت مسئله " است.
شما وقتی بیمار می شوید و به پزشک مراجعه می کنید، اولین مرحله درمان این است که پزشک بتواند بیماری شما را به طور صحیح تشخیص دهد، لذا بهترین و حاذق ترین پزشکان، پزشکانی هستند که تشخیص صحیح نوع بیماری را می دهند.
در زندگی شخصی یا شغلی هم وقتی انسان با مشکلی مواجه می شود اولین کار " تشخیص صحیح مشکل " است و بعد باید برای رفع مشکل به فکر راه حل بود.
روش های شناسایی ریسک در کسب و کار
روش های شناسایی ریسک در کسب و کار عبارتند از:
1- طوفان فکری.
2- نظرسنجی و پیمایش.
3- مصاحبه.
4- گروه های کاری.
5- دانش ضمنی و مستند.
6- چک لیست ریسک ( ریسک عنوان ).
7- سوالات محرک ریسک.
8- درس آموخته ها و اطلاعات تاریخی.
9- مقایسه با وضعیت.
10- شناسایی حوزه تاثیرات.
11- مشخص کردن مسیر تعدیل.
12- مواجه شدن فراگیر یا خصوصی.
طوفان فکری
با اصطلاح " طوفان فکری " دانشجوهای رشته مدیریت و اقتصاد یا دانشجوهایی که روش تحقیق خوانده اند آشنا هستند، یکی از روش های جمع آوری داده ها روش " طوفان فکری " می باشد.
طوفان فکری هم در مدیریت بحران کارآیی دارد و هم در شناسایی و مدیریت ریسک.
تفاوت بین مدیریت بحران با مدیریت ریسک چیست؟
هر دو شرایط خاص را می طلبد اما یک فرق خاص و ویژه است بین مدیریت بحران و مدیریت ریسک و آن فرق این است که در مدیریت بحران معمولا حادثه ای اتفاق افتاده است ( مثل بلایای طبیعی، سیل، طوفان، زلزله ) اما در مدیریت ریسک هنوز اتفاقی به وجود نیامده است.
در طوفان فکری یکی از کارها این است که از افراد متخصص و باتجربه کمک گرفته شود؛ چون شما می توانید اطلاعات کافی از مقابله با آن ریسک را توسط مشورت از افراد متخصص و باتجربه به دست آورید.
در جلسه ای که با افراد متخصص و باتجربه جهت طوفان فکری دارید باید تمام نظراتی که مطرح می شود یادداشت شود.
زمانی که جمعی بر روی موضوعی تمرکز می کنند و با هم درباره آن گفتگو می کنند ممکن است حرف های نو و تازه گفته شود که منشا موفقیت باشد.
برای آشنایی بیشتر با طوفان فکری مقاله ای در اینترنت موجود است به اسم " طوفان فکری یا مغزی " که پنج روش موثر را هم در آن مقاله عنوان کرده است؛ توصیه می شود این مقاله را مطالعه نمایید.
نظرسنجی و پیمایش
در نظر سنجی و پیمایش یک پرسش نامه ای را طراحی می کنند و بعد با توجه از روش های آماری به نتایجی دست می یابند.
بیش از ده سال پیش مجموعه کفش ملی از یک شرکت تحقیقاتی و بازاریابی درخواست کرده بود که علت کم شدن فروش و کم شدن مشتری مجموعه شان را بررسی کند، آن شرکت تحقیقاتی و بازاریابی در نظرسنجی کشوری به این نتیجه رسیده بود که یکی از علل مهم کاهش مشتری و فروش کفش ملی این است که کارمندان مجموعه کفش ملی برخورد مناسب با مشتری نداشتند و دلیل آن این است که آنها حقوق ثابت دارند، لذا زیاد انگیزه کافی برای صحبت و گفتگو با مشتری را ندارند و وقت زیادی برای جذب مشتری نمی گذارند.
نظرسنجی و پیمایش یک نوع روش تحقیق علمی است که شما می توانید سوالات مختلف را در قالب یک فرم نظرسنجی آماده کنید و در اختیار مشتریان خود قرار دهید تا از طریق آن به معایب و محاسن کار خود پی ببرید و با توجه به آن نظرسنجی ها با ریسک هایی که در آینده با آن مواجه می شوید آشنایی بهتر و کاملتری را پیدا کنید.
مصاحبه
روش سوم در ارزیابی ریسک و شناسایی آن " مصاحبه " است.
مصاحبه یک کلمه عربی و از باب مفاعله است و معنای آن صحبت و گفتگوی دو طرفه است.
زمانی که شما برای استخدام افراد در شرکت خود از آنها مصاحبه می گیرید، غالبا افراد دارای تجربه ها و تخصص های مختلف هستند و کمتر ممکن است شما افرادی که سابقه هیچ کاری ندارند استخدام کنید؛ شما می توانید در مصاحبه علل موفق نبودن افراد در کارهای سابقشان را بررسی کنید و پی ببرید که چرا برخی از شرکت ها موفق نبودند و مجبور شده اند از میان پرسنل خود تعدیل نیرو کنند؟
گروه های کاری
چهارمین روش شناسایی ریسک " گروه های کاری " است.
اگر شما بخواهید از بالا رفتن هزینه ها و رانت و اختلاس در مجموعه و شرکت خود پیش گیری کنید باید گروه های کاری تشکیل دهید مثلا یک گروه حسابرس و حسابدار تشکیل می دهید که تمامی حساب ها و مخارج شما را بررسی کنند تا فرد یا افرادی در مجموعه شما نتوانند با اختلاس یا رانت به مجموعه شما آسیب وارد کنند.
حسابرس توصیه آراد برندینگ
مجموعه آراد به شما توصیه می کند که در شرکت خود علاوه بر حسابدار از یک حسابرس استفاده کنید تا حسابرس برای شما بررسی کند که آیا حسابدار شما در تنظیم سندهای حسابداری درست عمل می کند یا خیر؟
شما می توانید هر چند ماه یکبار یک حسابرس را به شرکت خود دعوت کنید و از او بخواهید به بررسی سندهای حسابداری بپردازد و حتی به حسابدار شرکت تان بگویید که هر چند ماه یکبار حسابرس برای بررسی سندهای حسابداری به شرکت می آید، تا حسابدار بداند که کارش تحت نظر است و با دقت و به درست کارش را انجام دهد.
دانش ضمنی و مستند
روش پنجم در شناسایی ریسک " دانش ضمنی و مستند " است.
منظور از دانش ضمنی " تجربه " و منظور از دانش مستند " علم تئوری و آکادمیک " است که شما در آن علم از دانشگاه یا مجموعه ای مدرک رسمی اخذ کرده اید.
شما با تجربه ای که دارید و دانش مستندی که از مشتریان خود ( عدم سوء پیشینه قضایی مشتریان، عدم چک برگشتی مشتریان ) دارید، می توانید ریسک های پیش روی مجموعه خود را شناسایی کنید.
چک لیست ریسک ( ریسک عنوان )
ششمین روش شناسایی ریسک " چک لیست ریسک " می باشد.
برخی از اصناف و شرکت ها لیستی از ریسک هایی که با آن مواجه هستند را تهیه کرده اند؛ شما با جستجو در اینترنت می توانید این چک لیست ها را بررسی کنید و بر اساس آن برای شرکت و حرفه خود چک لیست ریسک تهیه کنید.
شما برای هر قسمت از مجموعه تان ( انبار، حسابداری و امور مالی و غیره ) می توانید چک لیست ریسک تهیه کنید.
سوالات محرک ریسک
روش هفتم شناسایی و ارزیابی ریسک " سوالات محرک ریسک " می باشد.
شما زمانی که چک لیست ریسک تهیه کردید، به سوالاتی بر می خورید که ممکن است محرک ریسک شما باشند، باید برای آن سوال ها به دنبال جواب باشید تا کارتان کمتر دچار ریسک شود.
نمونه ای از سوالات محرک ریسک می تواند اینها باشد
1- محل شرکت چقدر امنیت دارد؟
2- آیا انبار شرکت ضد سرقت است؟
3- دسترسی انبار و شرکت به ناوگان عمومی چگونه است؟
4- آیا شرکت و انبار دارای امتیاز آب و برق و گاز و تلفن هست یا خیر؟
5- وضعیت پهنای باند اینترنت در شرکت شما چگونه است؟ آیا همگان به راحتی در شرکت شما به اینترنت دسترسی دارند یا خیر؟
درس آموخته ها و اطلاعات تاریخی
هشتمین روش شناسایی ریسک " درس آموخته ها و اطلاعات تاریخی " است.
افرادی هستند که در رشته مدیریت ریسک تحصیل کرده اند و مدرک کاربردی آن را دارند؛ شما می توانید از این افراد برای همکاری با مجموعه تان دعوت کنید که سالی چند بار ریسک هایی که ممکن است شرکت شما با آن مواجه شود را برای شما بررسی کنند و به اطلاع شما برسانند.
شما می توانید از طریق اطلاعات تاریخی به بررسی شرکت های مشابه خودتان بپردازید و علل موفقیت ها و علل شکست های آن شرکت ها را مورد ارزیابی قرار دهید، از آنجایی که آن شرکت ها محصول مشابه شرکت شما را داشتند شما می توانید با ریسک های پیش رویتان آشنا شوید و ببینید چه موضوعاتی می تواند به مجموعه شما آسیب وارد کند.
مقایسه با وضعیت
روش نهم شناسایی ریسک " مقایسه با وضعیت " است.
با گذر زمان و پیشرفت جوامع بشری و سبک زندگی شهری و مدرن جامعه، ریسک های هر کسب و کار نیز جدید می شود و ممکن است افرادی که در گذشته کارشان مشابه شما بود با ریسک هایی که الان شما در کارتان با آنها مواجه هستید، مواجه نبودند.
شما اگر به کلاهبرداری های امروز نگاه کنید به خوبی درک می کنید که کلاهبرداری هایی که امروز در جامعه ما اتفاق می افتد با کلاهبرداری هایی که ده سال گذشته اتفاق می افتاد کاملا متفاوت است.
در روش مقایسه با وضعیت تجار باید بررسی کنند که آیا ریسکی که با آنها مواجه هستند ارزش بررسی دارد یا خیر؟
شما نباید به هر ریسکی اهمیت بدهید، بلکه باید برای مهمترین ریسک های کاریتان که ممکن است به اصل و کیان کار شما آسیب وارد کند، ارزش قائل شوید.
شما هر ریسکی که در کارتان شناسایی کردید از نظر مدیریت باید برای آن ریسک هزینه کنید.
شما باید بدانید ریسک و خطر در کار شما از نظر زمانی و مالی و انسانی چگونه است؟ مثلا شما از یک شرکت یا شخصی مبلغی طلب دارید باید قبل از اقدام برای گرفتن طلب تان بررسی کنید که آیا این پیگیری از نظر زمان ارزش وقت گذاری دارد یا ندارد؟
آیا این وصول کردن این طلب ارزش دارد برای مقابله با آن هزینه کنید و پول پرداخت کنید؟
آیا این نقد کردن طلب ارزش دارد که شما از افرادی برای مقابله با آن کمک بگیرید؟
گاهی اوقات ممکن است شما از شخصی 80 میلیون تومان طلب داشته باشید و آن فرد فقط 40 میلیون تومان داشته باشد و حاضر باشد به شما بدهد؛ در اکثر موارد بهتر است از 40 میلیون باقیمانده بگذرید و همان 40 میلیون را از او بگیرید، چون وقت و هزینه و انرژی و توانی که برای آن 40 میلیون باید بگذارید اگر بر روی کارتان بگذارید ممکن است 400 میلیون به دست آورید.
شناسایی حوزه تاثیرات
دهمین روش شناسایی ریسک " شناسایی حوزه تاثیرات " است.
یک تاجر موفق آن است که در اولین فرصت پس از شناسایی ریسک باید به دنبال شناسایی حوزة تاثیرات آن ریسک باشد. مثلا فردی نگران قطع شدن آب منزلش هست، این فرد باید بداند که مهمترین تاثیرات قطع آب بر روی نظافت افراد خانه و وسایل خانه است.
ریسک ها در تجارت تک بعدی نیست
لازم است که بدانید هیچ ریسکی در تجارت تک بعدی نیست بلکه همه ریسک های تجاری چند بعدی است و حداقل بر روی روح و روان تاجر تاثیر می گذارد.
مشخص کردن مسیر تعدیل
روش یازدهم شناسایی ریسک " مشخص کردن مسیر تعدیل " است.
در مسیر تعدیل شما باید به این نکته توجه کنید که همه ریسک ها با یک روش، حل نمی شود و شما باید مشکل اصلی و مهم را پیدا کنید.
در مسیر تعدیل شما باید ریسک های پیش روی کارتان را به کم اهمیت، متوسط و پر اهمیت درجه بندی کنید و مسیر ریسک های خود را از کم اهمیت به سمت پر اهمیت تعدیل کنید.
مواجه شدن فراگیر یا خصوصی
آخرین روش شناسایی ریسک " مواجه شدن فراگیر یا خصوصی " است که منظور از آن به زبان ساده " راز دار بودن یا راز دار نبودن تاجر " در کسب و کارش است.
گاهی شما ریسکی را شناسایی می کنید که نباید کسی از آن مطلع باشد ( مثل به وجود آمدن مشکل قضایی برای شرکت شما یا تخلفهای مالی یکی از اعضاء شرکت ) و گاهی اوقات همة افراد آن مجموعه باید از آن ریسک باخبر باشند ( مثل تاخیر در رد کردن لیست بیمه تامین اجتماعی پرسنل یا تاخیر در ارائه اظهارنامه مالیاتی به اداره مالیات و دارایی ).
کنترل ریسک
گفته شد که استراتژی کنترل ریسک سه مرحله دارد که دومین مرحله آن کنترل ریسک می باشد.
در مرحله کنترل ریسک باید چهار اقدام صورت گیرد :
1- پذیرش ریسک.
2- پرهیز از ریسک.
3- حذف ریسک.
4- انتقال
ریسک ( بیمه ).
پذیرش ریسک
اگر به نوشته های پشت کامیون ها دقت کرده باشید گاها بعضی از آنها نوشته اند " بیمه ابوالفضل " معنی این جمله این است که من ریسک را پذیرفته ام که ممکن است تصادف کنم لذا برای تقویت روحیه خودم ماشینم را بیمه حضرت ابوالفضل کرده ام تا ایشان مرا از خطرات جاده محافظت کند.
توصیه به تجار تازه کار
تجاری که به تازگی وارد تجارت شده اند مجموعه آراد به آنها توصیه می کند در ابتدا با یک چهارم اموالشان تجارت کنند و اگر در تجارت شان شکست خوردند باید حداکثر ضرری که می کنند یک سوم از کل دارایی شان باشد.
پرهیز از ریسک
پرهیز از ریسک در جایی است که درصد ریسک شما بالای 80% است و به اصطلاح " ریسک پر خطر " است و احتمال دارد شما متحمل ضرر سنگینی شوید.
حذف ریسک
حذف ریسک یعنی شما تمامی ریسک های کارتان را حذف کنید. مثلا ممکن است اطلاعات نرم افزاری و اینترنتی شرکت شما حک شود یا به سرقت رود، شما یک سیستم امنیتی برای مجموعه خود می گذارید که تمامی این ریسک ها را حذف کند.
برخی از تجار معایب و محاسن ریسک ها را بررسی می کنند و برخی از آنها را کلا حذف می کنند.
مثلا یکی از تجار مجموعه آراد در زمینه کنسرو گوجه فرنگی و تن ماهی فعالیت می کرد وقتی که خیلی از کنسرو تن ماهی ضرر کرد و هر آنچه در کنسرو گوجه فرنگی سود کرده بود بابت ضرر کنسرو تن ماهی از دست داد، خط تولید کنسرو تن ماهی را فروخت و تنها به کنسرو گوجه فرهنگی پرداخت.
انتقال ریسک
برخی از ریسک ها هستند که حتما باید آن را پذیرفت و نمی توان آن را حذف کرد، در چنین مواقعی باید آن ریسک را به شرکت های بیمه منتقل کرد تا آنها مسئولیت آن را برعهده بگیرند.
تعیین بودجه برای ریسک ها
سومین و آخرین مرحله از استراتژی کنترل ریسک " تعیین بودجه برای ریسک ها " می باشد.
یقینا هر تاجری برای هر ریسکی باید تعیین بودجه کند و متناسب با آن ریسک مبلغی را به آن اختصاص دهد.
یکی از مهمترین ریسک هایی امروز کل دنیا " ویروس کرونا " است؛ تجاری توانسته اند در مقابله با این ویروس موفق شوند و ورشکسته نشوند که از قبل برای آن برنامه ریزی کرده اند و تجارت خود را الکترونیک کرده اند.
مجموعه آراد بیش از ده سال است که به تجار محترم توصیه می کند به جای تجارت سنتی سراغ تجارت الکترونیک بروید؛ کسانی که به توصیه آراد عمل کرده اند در شرایط کنونی دچار مشکل نشده اند.