کشورهای جهانی به خصوص غربی، بعد از انقلاب برای رسیدن به منافع خود در ایران از روشهای بسیاری استفاده کردند، غافل از اینکه افزایش توان صادراتی راهکاری برای خروج ایران از بن بست اقتصادی است.
تاثیرات تحریمهای اعمال شده بر اقتصاد ایران
تحریمها هم یکی از عواملی است که ضربه بدی بر اقتصاد ایران وارد کرده است؛ با توجه به تحریمهای اعمال شده، صادرات نقش مهمی در این تحریمها دارد. به عنوان مثال: در حوزه تولید، مصرف و درآمد، صادرات نفتی برای ایران بسیار مهم است چون نمی شود از وابستگی کشورهای نفتی مثل ایران به صادرات نفت چشم پوشی کرد.
باید به این نکته که نفت یک منبع پایان پذیر است هم توجه کرد؛ سهمیه و قیمت صادرات نفتی در دست مقامات نیست پس هرگونه تغییر و نوسان در دریافتیهای ارزی باعث مشکلات اقتصادی می شود. بنابراین باید به صادرات غیر نفتی توجه لازم را داشته باشیم، تحریمها به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم بر روی صادرات غیر نفتی اثر می گذارند. در هر دوره ی زمانی ایران به دلایل مختلف تحریم شده است که این تحریمها عبارت اند از:
- توقیف اموال و داراییهای افراد و سازمانهای ایرانی در خارج
- تحریم تجاری صادرات و واردات و سرمایه گذاری
- تحریم دانش و تکنولوژی
- تحریم نفتی
- تحریم مالی و بانکهای تجاری و بانک مرکزی
- تحریم تعامل و داد و ستد با افراد، ارگانها و سازمانهای ایرانی
- تحریمهای اتحادیه اروپا و سازمانهای بین المللی
با توجه به بررسی اثرات تحریمهای اقتصادی و تجاری بر روابط تجاری ایران و کشورهای شریک تجاری در سال های 75 تا 94، مشخص است که با ادامه تحریمهای ضعیف، ایران می توانست بخش تولید داخلی را تقویت کند که این باعث افزایش رشد اقتصادی می شد. اما از سال 90، به دلیل موفق نبودن تحریمهای ضعیف، ایران با تحریمهای گسترده مواجه شد؛ تاثیر تحریمهای شدید بر صادرات و واردات ایران اثر بیشتری بر بازارهای صادراتی ایران داشته که افزایش بیکاری به دلیل کاهش صادرات محصولات، اتفاق افتاد.
توسعه صادرات با افزایش تولید داخلی
با کاهش صادرات میزان عرضه ارز در کشور کاهش پیدا می کند در نتیجه نرخ ارز افزایش پیدا خواهد کرد؛ افزایش نرخ ارز به همراه تحریمها، عدم دسترسی کشور به مواد اولیه و مشکلات مالی را به وجود آورد، پس باعث شد که تجارت با کشورهای دیگر دچار مشکل شود، یعنی هم تولید و هم صادرات دچار مشکل شد. اکنون بیشتر صادرات غیر نفتی ایران به کشورهای آسیایی مثل: چین، عراق و افغانستان می باشد. اما باید توجه داشت که بازار صادرات غیر نفتی در اروپا چندین برابر بیشتر از آسیا است و متاسفانه صادرات به این کشورها اندک می باشد و نسبت به سالهای گذشته نیز کمتر شده است. با در نظر گرفتن شرایط تحریم و مشکلاتی که در جا به جایی کالا با کشتی وجود دارد، وجود 16 استان مرزی در کشور می تواند یکی دیگر از راهکارهای توسعه صادرات محصولات غیر نفتی به 15 کشور همسایه با صدها میلیون نفر جمعیت باشد که در ادامه منجر به رشد اقتصاد می شود.
پس باید با ایجاد یک ساختار منسجم برای عبور از اقتصاد نفتی، افزایش تولید داخلی را جایگزین واردات کرد. البته باید توجه داشت که با وجود تحریمها می توانیم بسیاری از ایرادات اقتصادی ایران را شناسایی کنیم؛ به عنوان مثال: بعضی از اقلام وارداتی را می توان در ایران تولید کرد تا به این صورت از واردات آن جلوگیری شود. البته با تولید انبوه و بالا بردن کیفیتها هم می توان صادرات را افزایش داد و اینگونه از وابستگی به واردات و مشکلاتی که تحریمها به وجود می آورند، عبور کرد. نویسنده: حمید دستوریان مدیر استراتژیک تجارت و صادرات آرادبرندینگ