رفتار انسان ها در هنگام بلا به چند گونه است؟ و موفقیت از آن کدام گروه می شود؟ کدام دسته از انسان ها می توانند بعد از نازل شدن بلا و سختی به موفقیت رسیده و به خوبی آن را پشت سر بگذرانند. مردم از نظر مقابله با بلا، به چهار دسته تقسیم بندی می شوند.
دسته اول: بی قرار می شوند
افرادی هستند که در هنگام نازل شدن بلا، بی تاب می شوند. امیر المومنین علیه السلام فرمودند: چه صفت زشتی است بی تابی برای مومن و چه حقیر کننده است ترسیدن برای او.
تصور کنید معامله ای انجام دادید و مشکلی در آن برای شما پیش آمده است. اگر در این شرایط شما بی تاب شده و شخصی شما را ببیند، با خود می گوید: چه قدر این فرد حقیر است. زمانی که شما رئیس شرکت هستید و همه چیز خوب است و افراد به شما رئیس می گویند، نباید با یک زنگ زدن پلیس و پرسیدن سوال هایی از شما درباره بارتان، ترسیده و شل شوید.
دسته دوم: بی تاب نمی شوند ولی کاری هم نمی کنند
دسته دوم کسانی هستند که بی تاب نمی شوند، ولی به سختی تحمل می کنند. این افراد درونشان غوغا، ولی ظاهرشان آرام است و خودشان را به سختی نگه می دارند تا بقیه چیزی متوجه نشوند.
دسته سوم: صبر کرده و شکر خدا را به جا می آورند
دسته سوم افرادی هستند که بر بی تابی صبر کرده و خدا را به سبب آن سختی شکر می کنند. شخصی از آن ها سوال کرد: برای چه شکر می کنید؟ پاسخ دادند: به خاطر وعده ای که خدا در کتابش داده است. پرسید: چه وعده ای؟ گفتند: آن جا که خداوند فرمود﴿ فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا ﴾ ( سوره الشرح آیه ۵)
خداوند آسانی ها را در همراهی با سختی ها قرار داده است. در این صورت وقتی سختی را می بینند، یقین دارند که پس از این سختی، آسانی می آید. چون این وعده خدا را قبول می کنند، هم صبر کرده و هم شکر خدا را به جا می آوردند.
ایمانت کامل نیست، مگر این که مردم به دیوانگی ات اعتراف کنند
اگر در چنین شرایطی شکر خدا را کردید، ممکن است افرادی با خود بگویند: خدایا این دیوانه است؟ در بدترین شرایط سختی قرار دارد ولی الحمدالله می گوید! بر اساس روایتی که می گوید لا یکمل ایمان عبد حتی [یا إلا] یظنون الناس انه مجنون ، ایمانتان کامل نمی شود مگر مردم به شما دیوانه بگویند. پس اگه مردم به شما گفتند: چه قدر خوبید! یعنی هنوز ایمانتان کامل نشده است.
دسته چهارم: هم صبر و شکر می کنند و هم به تلاششان ادامه می دهند.
دسته چهارم کسانی هستند که هم صبورند و هم شکر خدا را به جا می آورند و هم تلاش آن ها همانند گذشته ادامه دارد.
تفاوت دسته سوم و چهارم
هر دو آن ها، صبر کرده و شکر می کنند ولی به دسته سوم، این قدر سختی و مشکلات فشار می آورد که دیگر توانی برای تلاش ندارند. اما دسته چهارم به گونه ای تلاش می کنند که انگار بلایی سرشان نیامده است. دسته سوم مانند پسری است که دختری را دوست دارد و عاشق او شده است ولی دختر به آن جواب رد می دهد.
خلاصه ای از همه دسته ها
دسته اول، بی تاب می شوند. دسته دوم، بی تاب نشده ولی یه گوشه نشسته و هیچی نمی گویند. دسته سوم، الحمدالله گفته و صبر می کنند. در این شرایط دیگران به آن ها می گویند: بلند شوید و تلاشی بکنید. در جواب می گویند: توانش را نداریم. این افراد نهایت قدرت و توانشان همین است که شکر خدا را به جا آورند.
دسته چهارم، علاوه بر صبر و شکر گذاری به تلاش ادامه می دهند، آن هم به گونه ای که انگار بلایی نازل نشده است. ولی در حقیقت بلا آمده است اما به گونه ای تلاش می کنند که اگر کسی این ها را ببیند، خواهد گفت: هیچ اتفاقی برایشان نیفتاده است.
برتری دسته چهارم
امام علیه السلام در تفسیر آیه ذکر شده می فرمایند: این ها کسانی هستند که هَزّ عظیمی بردند و خداوند آن ها را (افراد دسته چهارم) غصب کرده است. این افراد به واسطه تلاششان به هنگام نزول بلا، مصیبتی که به آن ها رسیده است را از مردم مخفی می دارند. در سه دسته قبلی، با توجه به این که افراد شکر خدا را به جا آوردند، اما مردم فهمیدند که مصیبتی وارد و اتفاقی افتاده است. اما دسته چهارم به گونه ای به تلاششان ادامه می دهند که کسی متوجه بلا نمی شود.
بعدا اگر شخصی از دسته چهارم بگوید که من چنین درد بزرگی داشتم، همه متعجب شده و می گویند: چه مرد بزرگی بود! این همه سختی به دوش می کشید و ما اصلا چیزی نفهمیدیم.