زمانی که نام فیروزه به زبان می آید ناخودآگاه به یاد فیروزه نیشابور می افتیم اما فیروزه در دیگر استان های کشور عزیزمان ایران هم وجود دارد و علت آن هم وجود عناصر و معادن مس در سراسر کشورمان است که فیروزه هر کدام از این معادن از خواص و ویژگی های خاص خود برخوردار است هر چند که از لحاظ کیفیت, سنگ فیروزه نیشابور در بالا ترین سطح در رده بندی جهانی قرار دارد.
در این مطلب و مطالب آینده از معادن سنگ فیروزه در ایران و محل دقیق این معادن و همچنین ویژگی های فیروزه موجود در هر کدام از این معادن صحبت می کنیم پس تا انتها این مطلب همراه ما باشید.
استان خراسان رضوی به لحاظ دار بودن معادن فیروزه غنی است و در بسیار از منابع تاریخی از این معادن نام برده شده‌اند.یکی از قدیمی‌ترین کتبی که به معدن فیروزه نیشابور اشاره کرده است تنسوح نامه ایلخانی است. در کتاب آثار البلاد و اخبار العباد که در قرن هفتم هجری نگارش شده از نیشابور و معادن فیروزه آن یاد شده است و همچنین در کتاب دیگری مربوط به همین دوران به نام مسالی و الممالک, آمده است.
حمد الله مستوفی مورخ قرن هشتم هجری در کتاب نزهه القلوب آورده است "فیروزج معدنش بسیار و بهترینش معدن نیشابور بود به نیکویی جوهر و کمی زحمت و در جبال نیشابور چاه‌ها کنده بودند فیروزه یافتند و از آنجا جوهر خوب بر می‌آید و فیروزج نیشابور معروف بوده و دراین سال‌ها عقارب دران چاه‌هاپیدا شدند و مردم از بیم ایشان دست از ان معادن باز داشتند.
معدن بطوس جوهرش کمتر از نیشابور است, معدن بجبال مابین بخارا و اشروسنه ,معدن بولایت فرغانه , معدن بولایت کرمان فیروزه نو نارسیده می دهد و بدین سبب زیادتی قیمت ندارد" در کتاب عرائس الجواهر و نفائس الاطایب که یکی دیگر از کتب با ارزش قرن هشتم هجری میباشد آمده است "کان اصلی فیروزه در نیشابور است در کوه‌های دوشان و اردلان و آن کان را بواسحاقی خوانند و مگراول کسی که آن کان پدید آورده است بواسحاق نام بوده است و این پیروزه را نیز بواسحاقی خوانند چنانکه کان را و پیروزه اين کان بهتر و نیکوتر و پایدارتر از پیروزهای دیگر بود"
از مفصل‌ترین منابعی که دارای اطلاعات بسیار گرانبهایی از قبیل انواع معادن موجود در روستای معدن (کوهی و خاکی) تعداد, نام ,محل و ویژگی‌های فیروزه رگه دار و غیره میباشد. کتاب مطلع الشمس است.
علاوه براین منابع, در سفرنامه‌های بسیاری به معدن فیروزه نیشابور اشاره شده است. همان طور که در بالا بیان شد در کتب بسیاری به معدن فیروزه طوس اشاره شده است.
اما در کتاب کانی شناسی در ایران قدیم آمده است «فیروزه طوس تصور می‌رود فیروزه یخ آب باشد که در جنوب غربی مشهد در کوه‌های کاشمر قرار دارد». لرد کرزن نیز در سفرنامه خود به معدن فیروزه در نزدیکی ترشیز ( کاشمر کنونی) اشاره کرده است بر اساس پروژه شناسایی سنگها و کانیهای قیمتی و نیمه قیمتی استان خراسان رضوی که در سال ۱۳۸۹ تحت نظارت سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور انجام شد ,مناطق شناسایی شده که قطعا دارای فیروزه هستند به شرح زیر است:
معدن فیروزه نیشابور در ۵۳ کیلومتری شمال غرب نیشابور ودر۴ کیلومتری شمال غرب روستای معدن (معدن علیا و معدن سفلی) در ارتفاعاتی به نام کوه معدن, کوه رئیس و کوه عبدالکریمی (حداکثر ارتفاع۱۷۸۰متر) قرار گرفته است.
زمین شناسی منطقه : معدن فیروزه نیشابور در کمربند آتشفشانی جنوب قوچان واقع شده است.کانی‌سازی به شکل‌های افشان, استوک ورک و برش هیدروترمالی دیده میشود.
کانیهای اولیه شامل پیریت مگنتیت. اسپکیولاریت کالکوپیریت و بورنیت است. کان‌های ثانویه شامل فیروزه, کالکوزیت, کوولیت و اکسیدهای آهن است. زون گوسان وسیعی در منطقه دیده میشود که نشان دهنده اکسیداسیون شدید کانیهای سولفیدی است.
مجموعه سنگهای مذکور تحت تأثیر فازهای تکتونیکی مختلف قرار گرفته و به شدت تکنونیزه شده‌اند و معمولا چنین نواحی با شدت خردشد گی بالا, بیشترین تمرکز کانی‌سازی را در خود جای می‌دهند.
براین اساس, این ساختارهای تکنونیکی, به عنوان یکی از عوامل کنترل کننده کانی‌سازی فیروزه مطرح میباشند. اصولا کانی سازی دراين ناحیه یک سنگ نیست و اکثرا به شکل کریزو کلاا و به طور پر کنده همراه با مالاکیت فیروزه و آزوریت بوده, به همین خاطر به آن فیروزه سبز قوچانی گفته میشود که رنگ آن سبزتیره است و به دلیل عدم استقبال (به علت رنگ آن در مقایسه با فیروزه مشهد)معادن آن به صورت مترو ک درآمده‌اند.
معدن سنگ فیروزه آقایه: از روستای انیچگان به سمت جنوب حرکت کرده که پس از طی ۱ کیلومتر ارتفاعات آقایه قابل مشاهده است کد محدوده فیروزه آقایه در دامنه ارتفاعات قرار دارد. سنگ میزبان این محدوده شامل: آندزیت قهوه ای, گدازه وخاکستر میباشد که فیروزه به صورت ثانویه و رگه‌ای در داخل اندریت دیده میشود. تعداد شش عدد دهنه کار و چاه قدیمی در محدوده مشاهده میشود.
اکثر این کنده‌کاری‌ها به صورت رگه‌ای در داخل واحد آندزیت‌ها میباشد. این رگه به صورت یک برش گسلی است که از فیروزه سبز و کریزوکلا و کلسیت و خرده‌های آندزیت تشکیل شده است. فیروزه آقایه به رنگ سبز است و مقدار فیروزه آبی اندک است. در بعضی از مناطق دهنه تونل, مقداری رگه کریزوکلا به داخل سنگ نفوذ کرده‌است که از یک میلیمتر کمتر است.
بافت فیروزه سبز و کریزو کلا به صورت فنو کریست در داخل زمینه‌ای از آندزیت و کلسیت میباشد. بافت گوشتی به عرض ۲۰ تا ۴۰ سانتی متردیده میشود. در سمت غرب روستای انیچگان یک کنده کاری شدادی دیده شده است.
معدن سنگ فیروزه الس: از طریق جاده آسفالت عبدالله گیو به سلطان میدان رسیده , از راه شوسه سمت چپ به سمت روستای انیچگان حرکت کرده پیش از روستا به دو راهی رسیده و راه معدن پوکه را ادامه داده و بعد از طی پنج کیلومتر در سمت راست جاده در ارتفاعات معدن فیروزه الس واقع شده‌است.
سنگ میزبان فیروزه, آندزیت است. در محدوده الس, فیروزه به صورت برش گسلی با ضخامت 205 متر دیده میشود و امتداد برش گسلی N32E است که با شیب ۱0درجه داخل ارتفاعات قرارگرفته است. در منطقه 5 دهانه استخراج موجود است که ۲دهانه در دامنه جنوبی و2 دهانه در دامنه شرقی و یک دهانه برروی خط الرأس بین دهانه جنوبی و شرقی دیده میشود. در فاصله ۱ کیلومتری از محدوده فیروزه آقایه, معدن پوکه واقع شده که درحال استخراج میباشد. کانی سازی از نوع فیروزه سبز و مقداری کریزوکلا است. معدن فیروزه قزل آغل: در غرب روستای عبداله گیو قرار دارد.
پس از عبور از روستای انیچگان در حرکت به سمت جنوب بعد از طی پنج کیلومتر راه مالرو محدوده فیروزه قزل آغل واقع شده است. سنگ میزبان فیروزه, آندزیت است. کانی سازی از نوع فیروزه سبز همراه با کریزوکلا (داخل سنگهای آندزیت) است. در فاصله 5/۱ کیلومتر در جنوب منطقه آقایه, منطقه قزل آغل واقع شده است که در این محدوده تعداد سه کارگاه استخراجی دیده میشود و دارای سنگهای آندزیت- تراکی آندزیت میباشد.
بیشتر رگه‌ها از فسفات فیروزه و کریزوکلا در عمق ۴-۲ مترتشکیل گردیده و در زیر آندزیت قابل مشاهده است. در کتاب کانی شناسی درایران قدیم» براساس کتاب جواهرنامه خواجه نصیر, به معدن فیروزه‌ای در نزدیکی زنجان اشاره شده است که هر چند گزارش دقیق و علمی از وجود این کانی در زنجان وجود ندارد اما به علت نزدیکی این استان با محدوده بستان آباد در جنوب شرقی آذربایجان که فیروزه ازآن گزارش شده و بدون درنظر گرفتن تقسیم‌بندی‌های استانی به طور کلی احتمال وجود شواهد.
همان طور که متوجه شده اید, سنگ فیروزه , علاوه بر اندازه ,رنگ , تراش,سختی ,عجمی و یا شجری بودن آن و شکل ظاهری آن معیار دیگری نیز برای ارزش گذاری دارد و آن معیار معدنی است که سنگ فیروزه از آن استخراج شده است علاوه بر همه این ها وجود سنگ فیروزه مصنوعی وتقلبی در بازار خرید اینگونه سنگ ها را برای افراد عادی با مشکل روبرو می کند.
لذا برای خریداری سنگ فیروزه حتما باید آن را از مجموعه و مرکزی معتبر خریداری کنید چرا که تفاوت قیمت سنگ فیروزه مصنوعی و تقلبی با نوع اصلی و طبیعی آن بسیار زیاد است. مجموعه تجاری الماس کوه نور یکی از آن مراجع معتبر می باشد که در زمینه تامین سنگ فیروزه اصل و طبیعی از معادن نیشابور ودیگر معادن فعالیت دارد چناچه قصد تهیه سنگ فیروزه سفید به صورت عمده یا جزئی را دارید ویا قصد سرمایه گذاری در بازار سنگ فیروزه را دارد و میخواهید نماینده محصولات ما در شهر یا استان خود باشید با راه های ارتباطی ما در ارتباط باشید