سماق درختچه ای گل دار با نام علمی Rhus coriaria است این گیاه کوهستانی با ارتفاع تقریبی 1 تا 4 متر دارای شاخه های فراوان و برگ های شانه ای دارای برگچه پوشیده از کرک می باشد.
میوه گیاه سماق کرک دار، سرخ رنگ و قهوه ای رنگ و به شکل خوشه ای است که دارای طمع ترش و لیمو مانند است و با مزه منحصر به فرد خود جایگاه ویژه ای در میان ادویه ها دارد.
مردم از میوه های تازه آن برای تهیه چای استفاده می کنند، اما اغلب با برداشت محصول این گیاه، آن را خشک کرده، میکوبند و پس از الک کردن و جدا کردن دانه ها، آن را به ادویه آشپزی استفاده می کنند در ادامه با خواص و مضرات و نحوه استفاده درست از آن و آشنا خواهیم شد.
سماق علاوه بر نوع معمولی و خوراکی آن دارای نوع سمی نیز می باشد اما این دو نوع سماق به وضوح با یکدیگر متفاوت هستند و نحوه تشخیص بسیار ساده ای نیز دارند.
سماق های معمولی قرمز رنگ بوده و به حالت عمودی روی شاخه ها قرار دارند در حالی که سماق های سمی با رنگ خاکستری خود به صورت آویزان از شاخه ها قرار می گیرند.
سماق سمی میوه ای تولید می کند که در صورت عدم تشخیص و تماس پوست با آن می تواند باعث واکنش آلرژیک شود و ممکن است سبب ایجاد جوش روی پوست، خارش و التهاب پوستی شود سال های زیادی است که مردم در کنار استفاده از سماق در آشپزی از خواص درمانی آن نیز بهره می برند.
اینکه سماق دقیقا چه مواد مغذی دارد هنوز در حال بررسی است اما از منظر طب سنتی سماق دارای خواص بسیار زیادی است که یکی از مهم ترین این خواص خاصیت گندزدایی و ضد عفونی کنندگی و ضد میکروبی است یکی دیگر از خواص مهم سماق در طب سنتی ویژگی قابض بودن آن است که آن را برای درمان انواع اسهال و ناراحتی های روده‌ای مفید می‌دانند و حتی کته با سماق را یکی از بهترین غذاها برای مبتلایان به اسهال می‌دانند.
در این مقاله ابتدا با طبع سماق و خواص سماق در طب سنتی آشنا می شویم و سپس دلایل همراهی سماق با کباب را بیان می کنیم و پس از آن درباره مضرات و موارد احتیاط در مصرف سماق صحبت می کنیم.
طبع سماق چیست؟
سماقی گیاهی با طبیعت سرد و خشک است به همین دلیل افراد دارای مزاج سرد باید درخوردن سماق احتیاط کنند و یا آن را با غذا های گرم بخورند.
اما برای افراد گرم مزاج و صفراوی، سماق ادویه مناسبی است که می تواند باعث تعدیل حرارت صفرا و کاهش عطش ناشی افزایش صفرا به خصوص در تابستان می‌شود علاوه بر این استفاده از سماق همراه با غذاهای گرم مزاج مانند بادمجان نیز در تعدیل طبع و خواص سماق موثر است.
خواص سماق در طب سنتی
سماق یکی از چاشنی های پرکاربرد در سرتاسر جهان است که علاوه بر مصارف آشپزی خواص درمانی بسیار زیادی نیز دارد ضد قارچ و ضد میکروب بودن از مهم ترین خواص سماق به شمار می رود که با توجه به این خواص می توان گفت سماق خاصیت ضد عفونی کنندگی خوبی دارد سماق خاصیت قابض دارد که در بهبود اسهال های مزمن نقش بسزایی دارد همچنین پودر سماق برای تقویت و استحکام لثه و بهبود زخم ها و آفت دهان و نیز درد دندان سودمند است.
از جمله خواص سماق در طب سنتی می توان موارد زیرا نام برد.
- به دلیل داشتن تانن فراوان سماق معده را تقویت کرده و پاکسازی می کند و علاوه بر این از خونریزی معده نیز جلوگیری می کند.
- اشتها را زیاد می کند که طبع معتدل و صفرابر بودن سماق می تواند دلیل آن باشد.
- قابض است و یک درمان مناسب برای انواع اسهال محسوب می شود.
- سماق در کاهش و قطع خونریزی ها در بدن موثر است و در بهبود خونریزی معده و خونریزی های داخلی و حتی کاهش خونریزی قاعدگی موثر است.
- خاصیت ضد التهاب دارد و برای درمان نقرس و روماتیسم مفید است.
- خاصیت چربی سوزی و کاهش کلسترول دارد و برای لاغری مفید است.
- خواص آنتی اکسیدانی دارد و به پاکسازی کبد و بهبود و محافظت ازآن کمک می کند.
- با کاهش کلسترول و جلوگیری از تشکیل رسوبات در عروق باعث تقویت و بهبود فعالیت های قلب می شود.
- جوشانده سماق برای ورم گلو و دهان مناسب است. همچنین پودر سماق برای تقویت و استحکام لثه و تسکین درد دندان مفید است.
- با خاصیت ضد درد خود در درمان درد های استخوانی و آرتروزها موثر است.
- از ایجاد چین و چروک در پوست و پیری زودرس پوست جلوگیری می کند.
- برای بیماران دیابتی مفید است و می تواند به کنترل قند خون کمک کند.
- سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند و از بسیاری از بیماری ها مانند سرطان پیشگیری می کند.
- با دفع مواد زائد از خون آن را تصفیه می‌کند.
چرا همراه کباب سماق می خوریم؟
سماق از دیرباز همراه با کباب استفاده می شد که علت آن علاوه بر طعم ترش و دلپذیری که سماق به کباب می دهد به دلیل خاصیت ضد میکروبی قوی و سم زدایی آن است که احتمالا اگر میکروب و آلودگی در گوشت کباب وجود داشته باشد، آن را از بین می برد.
همچنین به هضم غذای سنگینی مثل کباب کمک می کند و سبب کاهش جذب چربی گوشت کباب شده می شود و از این طریق به کاهش کلسترول نیز کمک می کند و مانع افزایش بیش از حد صفرا و حرارت ناشی از هضم گوشت قرمز را می‌گیرد علاوه بر این با خاصیت ضد التهاب خود، التهابات لوله گوارش را بهبود می بخشد.
مضرات مصرف سماق
اغلب گیاهان با طعم ترش مانند سماق باعث کاهش فشار خون و قند خون می شوند و بهتر است بانوان باردار و افراد سرد مزاج در مصرف آن ها احتیاط کنند همچنین افراد دارای کمبود وزن و کسانی که می خواهند وزن اضافه کنند در مصرف سماق تعادل را رعایت کنند.
زیاده روی در مصرف میوه تازه و نرسیده سماق باعث مسمومیت می شود، بنابراین بهتر است سماق خشک را مصرف نمود علاوه بر موارد ذکر شده سماق با داروهای کاهش فشار خون و داروهای درمان دیابت ناسازگار است همچنین ممکن است در برخی افراد ایجاد واکنش های آلرژیک کند.
