آگاهی از شرایط مناسب برای رشد و پرورش درخت پسته بسیار ضروری است، چرا که به زنده ماندن و بارور شدن آن کمک می کند، پسته درختی کوچک تا متوسط با یک شاخۀ اصلی (تنه) و تعداد زیادی شاخۀ جانبی است.
آب و هوای مناسب برای درخت پسته
مهمترین عامل در پرورش درخت پسته توجه به آب و هوای مناسب است، زیرا این درخت فقط در صورتی شکوفا می شود و محصول می دهد که در دمای مناسب باشد.
درخت پسته در مناطق گرم و خشک با تابستانهای گرم، با دمای 25 تا 35 درجۀ سانتی گراد و زمستانهای سرد، با دمای حداقل 7 درجۀ سانتی گراد، رشد می کند، درخت پسته تحمل رطوبت زیاد خاک و محیط را ندارد.
درخت مقاومی است که در مناطق گرم و خشک با زمستانهای سرد رشد می کند، پسته نسبت به دیگر آجیلها نیاز به شرایط خاصتری برای پرورش دارد، مهمترین عوامل برای پرورش یک درخت پسته توجه به دما، میزان بارندگی و رطوبت، شرایط خاک، و استفاده از کود مناسب است.
درخت پسته پس از بیست سال به حداکثر باردهی می رسد و هر درخت می تواند صدها سال عمر کند، مورخان معتقدند پسته برای اولین بار در غرب آسیا کشت شده است،
درخت پسته دارای دو نوع نر و ماده است، در یک باغ پسته باید هر دو نوع درخت با تناسب صحیح کاشته شود تا درختها بارور شوند، زیرا گرده افشانی در درخت پسته از طریق باد انجام می شود، اما محصول نهایی از درخت ماده برداشت می شود.
درختان پسته با اینکه عاشق آب و هوای گرم هستند اما برای ورود به دورۀ خاموش یا اصطلاحاً رفتن به خواب زمستانی نیاز به زمستانهای سرد دارند.
- بیشتر بخوانید: پسته خام درجه یک
اگر در زمستان دمای هوای منطقه به 7 درجۀ سانتی گراد نرسد نیازهای درختان پسته، نر و ماده، برآورده نمی شود.
اگر هوا در زمستان به اندازۀ کافی سرد نشود گرده افشانی در ماه های بعدی با مشکل روبرو می شود، زیرا در این شرایط درختان نر زودتر از درختان ماده شکوفه می دهند.
در نتیجه، درصد بالایی از گردهها از بین می روند، چیزی که منجر به کاهش میوۀ با کیفیت و افزایش پسته های پوک می شود.
بنابراین، نیازهای درخت پسته در زمستان به طور متوسط در دمای ۷ درجه سانتی گراد براورده می شوند، البته دمای هوا در زمستان نباید کمتر از 1 درجۀ سانتی گراد برسد، اگر خاک دچار یخ زدگی شود درخت خشک می شود.
در فصل بهار بادهای خشک و هوای کمی مرطوب و سرد به گرده افشانی بهتر درختان پسته کمک می کنند و می توانند به پربارتر شدن محصول کمک کنند.
با توجه به نتایج به دست آمده از مطالعات، به نظر می‌رسد بارانهای تابستانی (قبل یا در زمان برداشت) باعث کاهش کیفیت میوه ها می شود.
هوای گرم و مرطوب در طول فصل رشد درختان نیز باعث افزایش بیماریهای قارچی می شود.
بنابراین، بهترین شرایط برای رشد درختان پسته نواحی گرم و خشک با زمستانهای سرد است، ولی ترجیحا در مناطقی که آب باشد و باران کمی نیز ببارد.
شرایط خاک مناسب پرورش درخت پسته
درختهای پسته مقاومت زیادی دارند و معمولاً می توانند در هر نوع خاکی رشد کنند، اگر چه بعضی از آنها از بقیه بهتر هستند، مثلاً بهتر است از خاک مرطوب و سنگین اجتناب کنید.
بهترین گزینه خاکهای سبک مخلوطی از شن و ماسه، با pH بین ۷.۱ و ۷.۹ هستند، خاک باید زهکشی خوبی داشته باشد.
برخی متخصصان معتقدند پیش از احداث باغ پسته و کاشت درخت بهتر است از خاک نمونه برداری شود و مورد آزمایش قرار گیرد، کاشت درخت پسته در خاکهای کم عمق یا بسیار سخت باعث می شود شاخه ها رشد کافی نداشته باشند.
باروری درخت به طرز محسوسی کاهش پیدا کند، در مجموع درخت پسته خاک عمیق با بافت سبک تا متوسط را بیشتر می پسندد.
درختان پسته در مناطقی با رطوبت بالا عملکرد خوبی ندارند و برای زنده ماندن نیاز به زهکشی خوب خاک دارند.
بارندگیهای زیاد می توانند کیفیت میوه را کاهش دهند، پس بهتر است مناطق کم باران را برای کاشت درختان پسته انتخاب کنیم.
شرایط تقسیم نسبت درختان پستۀ ماده به نر
درخت پسته پیستاکیا ورا دیوسیوس است یعنی خود گرده نیست، این بدین معناست که نیاز به کاشت بیش از یک درخت پسته است، باید در کنار درختان پستۀ ماده درختان نر نیز بکاریم.
محصول نهایی از درختان ماده برداشت می شود، گلهای درخت ماده گلبرگ ندارند.
گرده افشانی به کمک باد انجام می شود، باد گرده گلهای نر را به گلهای ماده می رساند.
به همین دلیل مناطقی که در بهار بادهای ملایم در آنها جریان دارد بهترین مکان برای کاشت پسته هستند، بادهای شدید و طوفان در گرده افشانی اختلال ایجاد می کنند.
برای به حداکثر رساندن فرایند گرده افشانی باید درختها را با ترتیب خاصی کاشت، بهترین حالت این است که به ازای هر هفت تا نه درخت ماده یک درخت نر کاشته شود، درخت نر باید بین درخت ماده و در فاصلۀ مناسب با آنها کاشته شود.
شرایط کاشت درخت پسته
برای کاشت درخت پسته می توان از دانۀ خام پسته یا نهال خزانه ای استفاده کرد.
اما معمولاً توصیه می شود برای کاشت از نهال استفاده کنید تا دانه، اگر قصد دارید در زمینی با آب و خاک شور درخت پسته را بکارید استفاده از نهال خزانه ای گزینۀ بهتری است، اما برای زمینهای شیرین می توان از دانه نیز استفاده کرد.
انتخاب نهال یک ساله بهترین گزینه است، بهترین زمان برای کاشت نهال پسته پاییز و زمستان است.
زمانی که نهال به خواب زمستانی رفته است، اما هرگز روزهای بارانی و سرد یا زمانی که باد شدید می وزد را برای کاشت نهال انتخاب نکنید.
اگر برف باریده و زمین یخ زده است چند روز صبر کنید تا برف ها آب شوند، برای کاشت نهال پسته روزهایی را انتخاب کنید که هوا معتدل و آرام است.
برای کاشت درخت پسته گودالهایی مناسب با توجه به ارتفاع ریشۀ نهال و دو برابر عرض آن آماده کنید، وقتی نهال را در گودال قرار می دهید مطمئن شوید کاملاً عمودی قرار گرفته است.
بعد از قرار دادن نهال داخل گودال اطراف آن را با خاک مناسب پر کنید و سریع به گیاه آب دهید تا هوا داخل گودال نفوذ نکند.
پیش از پر کردن گودال با خاک اگر سنگ یا علفهایی که داخل گودال است را بیرون بیاورید، تا جلوی رشد نهال را نگیرند.
بهتر است فاصلۀ درختها از هم سه تا چهار متر و فاصلۀ ردیفها شش تا هفت متر از هم باشد، ارتفاع درخت پسته می تواند تا بیش از ده متر برسد.
توجه به فاصلۀ درختها از هم و همچنین درختان نر و ماده برای گرده افشانی بسیار مهم است.
اگر فاصله زیاد باشد گرده افشانی نمی تواند به خوبی انجام شود و در نتیجه محصول کیفیت خوبی نخواهد داشت، بهتر است فاصلۀ درخت نر از درختان ماده بیشتر از 15 متر نباشد.
شرایط مراقبت از درخت پسته
خوشبختانه درخت پسته پس از کاشت دیگر نیاز به مراقبت خاصی ندارد، فقط کافی است به مواردی چون آبیاری و کودهی توجه داشته باشیم.
البته باید درختها را به طور مرتب بررسی کرد تا دچار آفت نشوند یا اگر درگیر بیماری شدند پیش از آلوده شدن بخش زیادی از درخت باید آن را رفع کرد.
مهمترین نکتهای که باید به یاد داشته باشید این است که درخت پسته خشکی را بیشتر از رطوبت دوست دارد.
درختان پسته قدرت زیادی در تحمل خشکسالی دارند، درختان پسته بومی مناطق خشک و گرمسیری هستند، پس نسبت به سایر گیاهان نیاز کمتری به آبیاری دارند.
طی دو سال اول لازم است هر هفته گیاه تا عمق کمی از خاک آبیاری شود، باید دقت کنید رطوبت خاک زیاد نباشد و باعث کپک زدن نشود، اما پس از آنکه درخت استحکام بیشتری پیدا کرد، باید برنامۀ آبیاری را تغییر دهید.
در این مرحله آبیاری ماهیانه اما با عمق بیشتر باید انجام شود و البته اگر در منطقهای هستید که در ماه چندین بار بارندگی انجام می شود دیگر نیازی به آبیاری نیست، در زمستان نیز که درخت اصطلاحاً خواب است نیازی به آبیاری نیست.
بهتر است از اوایل پاییز دیگر آبیاری انجام نشود تا درخت برای ماه های سرد آماده شود، سیستم آبیاری از بالا برای درختان پسته گزینۀ مناسبی نیست.
در این روش چون شاخ و برگها مرطوب می شوند احتمال بروز بیماری افزایش پیدا می کند.
بعد از آبیاری کوددهی مهمترین موضوع در نگهداری از درخت پسته است، اما بهتر است پیش از اضافه کردن کود به خاک آن را آزمایش کنید.
آزمایش خاک به شما کمک می کند مواد مغذی لازم برای درخت را که در خاک وجود ندارد شناسایی کنید و بهترین گزینه را برای آن انتخاب کنید.
در زمان کاشت نهال بهتر است کوددهی به شکل سطحی انجام شود، پس از آن کوددهی معمولاً از دومین سال کاشت شروع می شود، پاییز و زمستان بهترین زمان برای کوددهی است.
زیرا درخت در خواب است و فرصت کافی هست تا کود خاک را غنی کند و آن را برای رشد و باردهی گیاه در بهار آماده کند.
درختان پسته عاشق نور خورشید و گرما هستند، درختان پسته برای محصول دهی بهتر باید حداقل هشت ساعت در روز از نور خورشید بهره مند شوند.
هرس کردن بخش مهمی از مراقبت درخت پسته است، در اصل درخت هرس می شود تا ساختار بهتری برای رشد پیدا کند، قطع شاخه های قدیمی کمک می کند شاخه های انبوه و جوان برای محصول دهی بهتر رشد کنند.
بهترین زمان برای هرس کردن درخت زمستان است، زمانی که درخت خواب است، در زمستان باید شاخه هایی که به نظر خشک شده اند یا احساس می کنید مرده اند را با روش سطیح از تنۀ درخت جدا کنید.
دقت کنید شاخه هایی که از روی شاخه های دیگر می گذرند را قطع نکنید.
نباید در روند هرس شاخه های زیادی را از درخت جدا کرد، زیرا در مقدار محصول درخت تأثیر خواهد داشت و هرس درخت پسته را می توان به هر دو روش هرس بازدهی و هرس تنک شاخه انجام داد.
شرایط مقابله با آفات و بیماریهای درخت پسته
شناسایی و درمان به موقع آفات درخت پسته در سلامت درخت و مرغوبیت محصول تأثیر زیادی دارد.
از مهمترین آفات درخت پسته گالها هستند که عامل انتشار آن باکتری است و بیشتر در قسمت ساقه و ریشهپۀ درخت دیده می شوند.
اگر این آفت به موقع درمان نشود باعث خشک شدن درخت می شود و برای درمان این آفت باید قسمت آلوده شده یا اگر پخش شده کل شاخه را از درخت اصلی جدا کرد.
پسیل پسته از دیگر آفتها است که درنتیجۀ حملۀ حشرۀ پسیل به درخت ایجاد می شود، در این بیماری برگهای درخت نیز شیرۀ چسبنده ای از خود ترشح می کنند یا برگها جمع می شوند.
این آفت باید قبل از جوانه زدن درخت برطرف شود تا محصول خراب نشود، برای رفع این مشکل باید با مشورت و راهنمایی متخصصان از کود مناسب استفاده کرد.
کپک پودری آفت دیگری است که به شکل لکه های ریز سفید رنگ روی برگها و میوه ها مشخص می شود، این آفت به محصول درخت آسیب زیادی نمی زند و اگر به تنۀ درخت نرسد مشکل زیادی ایجاد نمی کند.
درختهایی که در سایه هستند بیشتر دچار این آفت می شوند، از دیگر بیماریهای درخت پسته دایبک می باشد که منشا باکتریایی دارد، در این حالت درخت صمغ زیادی تولید می کند، هرس نادرست عامل ایجاد این بیماری است.
پروانۀ چوب خوار درخت پسته آفتی است که ممکن است به دلیل هجوم پروانه های چوب خوار ایجاد شود و همۀ درختان را درگیر کند، هرس شاخه های درگیر یکی از روشهای مقابله با این آفت است.
اما اگر آفت زیاد از حد پخش شده باشد باید درختها سم پاشی شوند.
درختها ممکن است با آفتهایی مثل کنه درخت پسته، شتۀ درخت پسته، سوسک سرشاخه خوار درخت پسته، و ماسوی پسته نیز درگیر شوند.
برای رفع هر کدام بهتر است با متخصصین این حوزه مشورت شود.
برای مقابله با آفات و بیماریها و داشتن محصولی با کیفیت درخت باید در زمان مناسب سم پاشی شود.
با شروع سبز شدن درخت پسته در اوایل بهار درخت معمولاً دچار آفتهایی مانند پروانه چوبخوار، سنک، پروانه میوه خوار و غیره می شود، بنابراین سم پاشی درختان پسته برای دفع این آفات اهمیت زیادی دارد.
البته باید از فرمول سم پاشی مناسبی استفاده کرد تا بتواند همزمان همۀ این آفات را کنترل کند، پس بهتر است از سموم ترکیبی زیر نظر متخصصین استفاده شود، جمع آوری علفهای هرز از اطراف درختها و شخم زدن زمین در زمان مناسب نیز به کمتر شدن آفات و بیماریها کمک می کند.
درخت پسته معمولاً پنج تا هفت سال پس از کاشت به بار می نشیند این محصول نهایی درخت پسته از درختهای ماده معمولاً از اواخر تابستان تا اوایل پاییز قابل برداشت است.
هر چه درخت عمر بیشتری داشته باشد محصول بیشتری نیز خواهد داشت.
بهترین زمان برداشت محصول زمانی است که 70 تا 80 درصد از پوستۀ رویی میوۀ پسته به راحتی از پوست استخوانی آن جدا شود.
پس از برداشت محصول باید طی بیست و چهار ساعت پوستۀ رنگی و نازک روی میوه از آن جدا شود تا رنگ ماندگاری میوۀ خشک شده بهتر شود.
درنتیجه آگاهی از شرایط مناسب برای رشد و پرورش درخت پسته بسیار ضروری است.
چرا که به زنده ماندن و بارور شدن آن کمک می کند، درختانی که در شرایط مناسب پرورش داده شوند طبیعتا محصول بیشتر و با کیفیت تری خواهند داشت.