یکی از هنرهای اصیل کشورمان هنر ماشته بافی یا جاجیم بافی است، ماشته لری قدیمی سنتی چهارخانه یکی از زیباترین صنایع دستی است که در لرستان رواج بسیاری دارد.
این هنر هم از لحاظ هویت فرهنگی و هم از نظر اقتصادی ارزش بسیار زیادی دارد و باید هنرمندان ماشته باف را مورد حمایت قرار داد تا این هنر جایگاه واقعی خود را میان مردم پیدا کند.
ماشته نوعی پارچه است و در تقسیم بندیهای صنایع دستی ایران در دسته رشته نساجی قرار می گیرد، ماده ی اولیه سنتی آن پشم رشته شده و ریسیده شده است که البته امروز از نخهای مصنوعی پلی استر و غیره نیز استفاده می کنند.
به نخهای قدیمی و سنتی این بافت ها الوان می گویند، بسته به نوع بافت و رنگ به کار رفته در الوانها طرح نهایی متفاوت و منحصر بفرد می شود. در قدیم از ماشته بافی برای بافت رختخواب پیچهای بزرگ استفاده می شد.
اغلب طرحها به صورت چهارخانه بود، امروزه برای ساخت کیف و کفش زنانه، زیرانداز، رومیزی و مصارف دیگر نیز از ماشته استفاده می شود و در طرحهای مختلف و جنسهای گوناگون به بازار عرضه می شوند.
بررسی پیشینه ماشته بافی نشان می دهد که این هنر متعلق به دیار لرستان است وهر چند که از قدیم الایام موجود بوده، اما از اواخر دوران زندیه و قاجاریه رواج بیشتری داشته است.
امروزه کارگاه های زیادی در شهرهای استان لرستان مثل کوهرنگ و خرم آباد و در استانهایی مثل آذربایجان و کردستان به هنر ماشته بافی اختصاص دارند و هنرمندان بومی زیادی در آنها مشغول نقش آفرینی بر روی دارهای جیلای ماشته بافی هستند.
با شناخت این میراث گرانبها و استفاده از این صنایع دستی می توان باعث رونق بیشتر صنایع بومی و اصیل ایرانی شد.
ماشته لری قدیمی
هنر پارچه بافی و نظیر آن در طرحها و نقوش مختلف در جای جای ایران عزیز رواج دارد، در اکثر مناطق ایران به این نوع بافتها جاجیم گفته می شود اما ماشته لری قدیمی، هنر سنتی خرم آباد و استان لرستان است.
غیر از دو استان کرمانشاه و لرستان در مناطق دیگر به این هنر ماشته نمی گویند بلکه اسامی دیگری نظیر جاجیم و امثال آن دارد.
بومیان هر منطقه نقوش خاصی با توجه به فرهنگ و آداب و رسوم خود، بر روی صنایع دستی پیاده می کنند و این نقوش نشان دهنده خلق و خو و فرهنگ آن قطعه از ایران عزیز می باشد.
طرحهای ماشته ها درمیان اقوام لر معمولا به صورت نقشهای گل پتویی، آب و درخت او و دار، هشت خانه، راه راه، خانه پنج زاری و غیره می باشد. امروزه با فراگیر شدن دسترسی به صنایع دستی و شناساندن فرهنگهای مختلف به وسیله فضای مجازی و ابزارهایی نظیر آن، هنر ماشته بافی گسترش بیشتری یافته و وسایلی فراتر از قالبهای سنتی با آن بافته می شود.
مثل رو مبلی و کفش و کیف زنانه و سفره های سنتی و زیراندازهای مختلف، هنر ماشته بافی می تواند روز به روز پیشرفت بیشتر و بهتری داشته باشد و بنا به ذایقه مخاطب در رنگ و طرحهای به روزتری عرضه شود و همچنان که اصالت خود را حفظ می کند، پاسخگوی نیازجوانان زیبا پسند نیز باشد.
ماشته لری سنتی
صنایع دستی تبلور فرهنگ و ذوق افراد یک منطقه است که در رنگها و طرها و نقش ها ظهور می کند، هنر ماشته لری سنتی یکی ازنمودهای زیبای قریحه مردمان باصفای لرستان است، که در طول تاریخ نسل به نسل حفظ شده و امروزه شاهد آن هستیم.
ماشته بافی علی رغم اینکه به ابزار زیادی نیاز ندارد ولی برای بافت هر رج از آن دستها و دلها و نگاه ها دخیلند و محصول نهایی، هنر دستان هنرمند بافنده است که به آن روح می دهد و صنایع این چنین را خواستنی تر می کند.
هنرمند ماشته باف به یک چهارچوب دار مانند نیاز دارد در گویش لری به این دار جیلا می گویند، یک ماسوره، چرخ چله پیچی وچرخ ماسوره پیچی، پدالی نیز در پایین چرخها برای هدایت درست آنها تعبیه شده است.
با رد شدن ماسوره نخ پیچی شده از بین پودها ،تار وپودها به هم می تنند و رج به رج ماشته بافته می شود. نوع رد کردن ماسوره و قرار گیری تار و پودها، استفاده از نخ های رنگی که می تواند هم از پشم تهیه شده باشند و هم از الیاف مصنوعی باعث ایجاد تنوع در نقوش و رنگها می شود.
ماشته های متفاوتی خلق می شوند، هنرمند خلاق باتجربه می تواند با کنار هم قرار دادن رنگهای متنوع و عوض کردن نوع بافت و طرح، اشکال متفاوت و زیبایی را در ماشته های بافته شده خلق کند.
معمولا قطعه های ماشته های بافته شده حدود 50 سانت در دو متر می باشند که اگر نیاز به ماشته بزرگ تری باشد این قطعات کنار هم قرار می گیرند و به هم دوخته می شوند تا در نهایت وسعت بیشتری داشته باشند.
متداول ترین طرح ماشته لری طرح شطرنجی است که به آن طرح حقه می گویند. بافتن ماشته ها علی رغم اینکه به ابزار زیاد و تجهیزات خاصی نیاز ندارد، ولی نیازمند صبر و حوصله و توان جسمی هنرمند است.
البته در نهایت به دلیل اینکه بازار خوبی دارد و می توان به راحتی از آن کسب درآمد کرد، هنرمندان زیادی را جذب خود کرده است.
ماشته لری چهارخانه
همانگونه که در مطالب بالا به آن پرداختیم ،ماشته بافی از هنرهای اصیل استان لرستان می باشد، ماشته لری چهارخانه در جهیزیه همه دختران لر وجود دارد و رنگ و بوی اصالت را می توان از آن دریافت، ماشته های امروزی هم با استفاده از پشمهای ریسیده شده گوسفند که با رنگهای طبیعی رنگ شده اند.
گرم تر و ارگانیک تر هستند و هم با استفاده از نخهای بادوام و مستحکم اکرولیک و پارچه پلی استر و در رنگهای گوناگون و طرحهای اصیل امروزی تهیه می شوند.
کارگاه های ماشته بافی در شهرهای استان لرستان رونق بیشتری یافته اند و محصولات متنوع تری تولید می کنند، صنایع دستی ارزش خود را بهتر بازیافته است و به مردم سایر نقاط کشور و همچنین دنیا شناسانده شده است و از این متقاضیان بیشتری پیدا کرده است.
خرید مستقیم از تولید کننده، شناسایی بهتر کارگاه هایی که ماشته بافیهای اصیل دارند و هنرمندان باتجربه تری در آنها حضور دارند نیازمند بررسی اطلاعات بومی و دقیق تریست.
از این رو شرکت ما با مرتبط شدن با تولید کننده های مجرب و آشنا به ذائقه ی مخاطب و شناسایی تولید کننده های برتر این هنر اصیل، میتواند زمینه را برای خرید این محصول زیبا فراهم کند.