مالیات بر ارزش افزوده عبارتی است که برخی افراد با مفهوم آن کاملا آشنا هستند، اما بسیاری فقط نام آن را شنیده اند و حتی مفهوم آن را نمی دانند؛ سرمایه گذاری و تاثیر مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد نیز موضوعی است که در این مقاله به تشریح آن پرداخته ایم.
مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد
مالیات بر ارزش افزوده موضوعی است که فقط مختص ایران نمی باشد و در کشورهای دیگر نیز وجود دارد. مالیات بر ارزش افزوده در واقع مالیاتی عمومی است که توسط دولت برای تمام بخشهای تولیدی و خدماتی در تمام مراحل اعمال می شود که در نهایت بر روی قیمت نهایی محصول یا هزینه نهایی خدمات تاثیر می گذارد. 
به عنوان مثال: در تولید محصولی مانند شلوار، مراحل مختلفی از تولید تا مصرف طی شده است و هر کدام مشمول مقداری مالیات می شوند که می بایست به صورت جدا پرداخت شوند، در غیر این صورت مشمول پرداخت جریمه خواهند شد. مجموع این مالیاتهای پرداخت شده در نهایت بر روی قیمت تمام شده آن محصول که به دست مصرف کننده می رسد تاثیر خواهد داشت. برای اینکه مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد را بررسی کنیم، ابتدا مفهوم مناطق آزاد را بیان می کنیم؛ چرا که ممکن است افرادی مفهوم دقیق و درست آن را ندانند. تاریخچه ایجاد و تعریف مناطق آزاد در کشور به دهه 40 شمسی برمی گردد، سران کشور پس از بررسی مشکلات صادرات و واردات و مشاهده رونق و اعتبار دبی به عنوان یک مرکز تجاری آزاد، تصمیم به ایجاد چنین مناطقی در بنادر و مرزهای کشور گرفتند. بنابراین آنها تعریف خاصی برای این مناطق در نظر گرفتند تا باعث تسهیل و رونق تجارت و توسعه اقتصادی شود. دولت مناطق آزاد کشور را مناطقی در نظر گرفت که از تبعیت برخی مقررات کشور همچون پرداخت عوارض و مالیات و تشریفات اداری و ارزی معاف هستند، بنابراین می توانند در زمینه صادرات و واردات سریع تر و آسان تر عمل کنند. به عنوان مثال: کیش، چابهار، بانه و ماکو چهار منطقه آزاد از نه منطقه آزاد فعال در کشور هستند. موضوع مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد همواره موضوعی چالش برانگیز برای دولت و نمایندگان و سرمایه گذاران این مناطق بوده، چرا که دولت برای تامین هزینه هایش همانند بخشهای دیگر سعی بر دریافت مالیات از این مناطق را دارد اما در حقیقت این موضوع باعث ایجاد دلسردی و بی انگیزگی در بین سرمایه گذاران این مناطق خواهد شد. 
سرمایه لازم برای ورود به بازار تجارت
سرمایه گذاری در مناطق آزاد و اعمال مالیات
این در حالی است که این سرمایه گذاران احتمالا موقعیتهای بهتر و جذاب تری برای سرمایه گذاری در صادرات کشورهای دیگر خصوصا مناطق آزاد کشورهای اطراف دارند. چرا که آنها برای جذب سرمایه گذاران ایرانی نه تنها از آنها مالیاتی دریافت نمی کنند بلکه تسهیلاتی برای آنها قرار می دهند تا این سرمایه گذاری برای آنها جذاب، آسان و پرسود باشد. با وجود این مسئله، هنوز تعداد زیادی از سرمایه گذاران ایرانی که به رشد و پیشرفت وطن خود اهمیت می دهند و علاقه مند به ماندن و سرمایه گذاری در مملکت خویش هستند با مشکلات و سختیهایی که توسط چارچوبهای دولتی ایجاد می شوند، می جنگند و به فعالیت خود ادامه می دهند. در واقع این امر که خلاف قانون می باشد یکی از مسائل مهمی است که می تواند موجب فرار سرمایه و سرمایه گذار از کشور شود. در این بین افراد زیادی اعم از نمایندگان و برخی ارکان دولتی مخالف اعمال مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد بوده اند و بنابراین سعی در ملغی کردن این بند داشته اند. در بند 6 تبصره 6 قانون قید شده بود که در سال 1401 مناطق آزاد صنعتی و تجاری همچون مناطق دیگر مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده خواهند بود؛ این در حالی است که تعداد زیادی از نمایندگان با این بند به دلیل کاهش حجم و تعداد سرمایه گذاری در این مناطق اعلام مخالفت کردند و بیان داشتند وجود این بند کار را برای سرمایه گذاران سخت تر و در نتیجه آنها را دلسرد و جذب بازارهای فراهم تر و با سودهای بیشتر خواهد کرد. وجود بخشها و سرمایه گذاران خصوصی برای دولت اهمیت و مزایای خاصی دارد، چرا که در وهله اول مانع خروج سرمایه و ارز از کشور می شود. سرمایه گذاری سرمایه داران باعث رشد و آبادانی، چرخش اقتصاد و اشتغال در کشور می شود. بنابراین تلاش دولت باید در جهت حفظ این سرمایه ها باشد نه در جهت مانع تراشی و ایجاد سختی برای سرمایه گذاران؛ دولت باید بتواند افراد را برای سرمایه گذاری و تولید در مناطق آزاد ترغیب و تشویق نماید. 
در این بین مخالفینی هم هستند که عقیده دارند دریافت مالیات بر ارزش افزوده از مصرف کننده نهایی گرفته خواهد شد و سرمایه گذاران همانند گذشته معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده می باشند؛ پس این موضوع تاثیری در روند سرمایه گذاری آنها نخواهد داشت مانند کسانی که در مناطق اصلی کشور همواره با پرداخت مالیات فعالیت اقتصادی دارند و سرمایه گذاری می کنند. در واقع این عده معتقد هستند که مالیات در نهایت روی محصول نهایی اعمال خواهد شد و این تولید کننده و سرمایه گذار نیست که مجبور به پرداخت مالیات خواهد بود. اما این موضوع را باید در نظر گرفت که اعمال مالیات حتی بر روی محصول نهایی می تواند برای سرمایه گذاران و تولید کنندگان همواره مشکل ساز باشد؛ چرا که در نهایت اعمال این امر منجر به قیمت تمام شده بالاتری برای محصول خواهد شد که در نتیجه باعث عدم جذابیت و رکود بازار آنها می شود و این خود می تواند امری دلسرد کننده برای سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی باشد. این مسئله برای مناطق آزاد از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چرا که متقاضیان خدمات و محصولات آنها عمدتا برای دریافت قیمتهای پایین تر به این مناطق می روند، در این صورت اگر قیمت تمام شده کالاها در این مناطق با مناطق دیگر کشور برابری کند، دیگر بازار این مناطق جذابیتی برای افراد و در نتیجه سرمایه گذاران نخواهد داشت. با تلاش و پیگیری دبیرخانه شورای ملی مناطق آزاد و تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جهت مخالفت با این قانون، اکثریت نمایندگان نیز با وجود مخالفت کمیسیون تلفیق لایحه بودجه با حذف بند 6 تبصره 6 ماده واحده این لایحه با حذف دریافت مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد موافقت کردند. امید است با این اتفاق سرمایه گذاران و صادر کنندگان بتوانند بهتر و بیشتر در جهت توسعه اقتصادی و عمران کشور گام بردارند. نویسنده: مریم سلیم مذاکره کننده بین الملل