حمل و نقل زمینی و ترانزیت
ابتدا باید ارتباط یک متصدی حمل و نقل جاده ای را با طرف قراردادش که این طرف قرارداد یا فورواردر است یا مستقیما صاحب کالا است، بررسی کرده و پس از اتمام مطالب مربوط به قراردادی که به آن اشاره شد، وارد مبحث ترانزیت می شویم. و مسئولیت ها و حقوق حمل کننده را در قبال گمرک بررسی خواهیم کرد.
در مطالب قبلی به مسئولیت های حمل کننده اشاره کردیم که در این مقاله ادامه خواهیم داد. قبلا گفتیم که آیا یک حمل کننده جاده ای در صورت بروز خسارت به کالا یا تاخیر در حمل و تحویل به گیرنده، مسئولیتی متوجه او هست یا خیر؟ و اگر چنین مسئولیتی هست چطور می شود این را محاسبه کرد؟
نحوه محاسبه کردن ارزش کالا
مطلب بعدی که به آن اشاره شد این بود که در صورت بروز خسارت به کالا چه باید کرد؟ میزان خسارت حادث شده را محاسبه می کنیم. به چه صورت؟ به این صورت که میزان ارزش کالا را در روز و محل بارگیری در نظر می گیریم. نحوه محاسبه کردن به چه صورت است؟
اگر قیمت کالا در روز عرضه نشده باشد، قیمت کالا در بازار روز را در نظر بگیرید. اگر چنین چیزی وجود نداشت، ارزش کالای مشابه با همان کیفیت را در نظر بگیرید. به این صورت میزان خسارت وارد شده به ذینفع را حساب کنید.
از طرفی میزان سقف مسئولیت ها را که در بحث قبلی به آن پرداخته شد را محاسبه کنید. چون عدد ثابتی ندارد. یعنی سقف مسولیت حمل کننده، تابعی از وزن محموله است. برای محاسبه در حمل و نقل بین المللی فرمولی وجود دارد.
33/8 اس دی آر به ازای هر کیلوگرم وزن ناخالص کالا
حمل و نقل داخلی نیز بررسی شد. ماده 386 می گوید که در صورتی که کالا از بین برود، متصدی حمل و نقل، مسئول قیمت آن خواهد بود.
توجه داشته باشید که وزن ناخالص کالا عبارت است از وزن کالا به اضافه بسته بندی آن. ممکن است سوال پیش بیاید که کدام بسته بندی؟ آیا بسته بندی اولیه مد نظر است؟
به عنوان مثال محموله کنسرو است. کنسرو یک ظرف بسته بندی اولیه دارد که آهنی است. پس از آن کنسرو داخل کارتن گذاشته می شود
بسته بندی که بر روی کامیون بارگیری می شود. یعنی در اصل تمام این بسته بندی ها منظور است که برای حمل کننده وزن ناخالص محسوب می شود.
چرا وزن خالص را در حمل و نقل در نظر نمی گیرند؟
در توسعه حمل و نقل وزن خالص کالا برای حمل کننده قابل تشخیص نیست. زیرا صادرکننده یا فرستنده یا فورواردر طرف قرارداد که کالا را به حمل کننده جاده ای تحویل می دهد، بر روی کامیون تحویل می دهد. روی کامیون کالا بسته بندی شده است. با لیفتراک کالا را روی کفی کامیون می گذارند.
حمل کننده یا کریر باید بتواند کالایی را که تحویل می گیرد وزن آن را کنترل کند. به دلیل آنکه مسئول و متعهد است. باید سند حمل صادر کند. باید وزنی را که بر روی کامیون بارگیری شده است با وزنی که فرستنده کالا برای صدور اسناد اعلام می کند، مطابقت دهد. و این دو نباید با هم هیچگونه مغایرتی نداشته باشند.
در حمل داخلی نیز قضیه به همین صورت است. در حمل جاده ای قبل از آنکه کامیون بارگیری کند، روی باسکول قرار می گیرد. و کامیون خالی وزن می شود. بعد از آنکه بارگیری می شود، دوباره وزن می کنند، بعد از کم کردن وزن پر و خالی کامیون، وزن ناخالص کالای بارگیری شده بر روی کامیون به دست می آید. این همان وزنی خواهد بود که در اسناد حمل قید می شود.
در حمل داخلی، حمل کننده مسئول ارزش کالا است. ارزش کالا هم یک عدد ثابتی است. ولی در حمل و نقل بین المللی کنوانسیون یک فرمولی تعریف کرده است که پیش تر به آن اشاره کردیم. این موضوع را چطور باید محاسبه کنیم. قبل از پرداختن به این موضوع، باید بفهمیم که منظور از SDR که کنوانسیون در صف مسئولیت مطرح کرده است، چیست؟
SDR
اس دی آر مخفف Special Drawing Right یا حق برداشت ویژه است. یک سبد فرضی بین المللی پول است که از پنج ارزش دلار، یورو، پاوند، ین ژاپن و یوان چین تشکیل شده است.
بررسی کردن اس دی آر در حوزه این دسته نیست و نیاز به وارد شدن به این مبحث نیست. در سایت صندوق بین المللی پول، شما می توانید این درصدها رو ببینید که کدام ارزها چند درصد از این سبد را به خودش اختصاص داده است.
هر پنج سال یک بار این درصدها تغییر می کند و توسط صندوق بین المللی پول اعلام می شود. مثلا یوان چین تا پنج سال پیش سال 2015، جزو این سبد نبود. و بعد از آن به سبد اضافه شد. درصدها هر پنج سال یکبار بازنگری می شود. و بسته به مراودات تجاری این کشورها دارد.
حال باید ببینیم چرا این سبد طراحی شده است؟ و چرا کنوانسیون و اس دی آر را در فرمول سقف مسئولیت قرار داده است؟ چرا نگفته است به ازای هر کیلوگرم مثلا 50 دلار سقف مسئولیت باشد؟ یا به ازای هر کیلوگرم مثلا 100 یورو باشد؟ یا مثلا 100 یوآن ژاپن باشد؟ یا مثلا 10 میلیون تومان باشد؟ چرا عدد ثابتی ندارد و این سقف متغیر است؟ این متغیر بودن به علت وجود اس دی آر در فرمول محاسبه سقف مسئولیت است.
نوسان ارزش ارزها
همه شما می دانید که همه ارزها ارزش آنها نوسان دارد. ممکن است پول کشور دیگری با پول کشور ایران نوسان زیادی داشته باشد. به همین دلیل محسوس این نوسان برای ایران بیشتر است. ممکن است نوسان بعضی از ارزها کمتر باشد و محسوس نباشد ولی در هر صورت در اثر نوسان ارزهای مختلف، ممکن است خسارت هایی متوجه اشخاص یا ذینفعان شود.
اس دی آر را در فرمول به کار می برند که خسارات ناشی از این نوسان نرخ ارزهای مختلف را تا حدود زیادی پوشش دهند. چطور؟ به این صورت که نرخ تبدیل اس دی آر به ارزهای مختلف هر روز در سایت صندوق بین المللی پول اعلام می شود. آدرس سایت صندوق بین المللی پول Inf.org است.
در این سایت ضریب تبدیل مثلا اس دی آر به دلار را برای شما قرار داده است. حتی می توانید در تاریخ های خیلی قبل تر را هم در آرشیو سایت مشاهده کنید. مثلا ببینید که پارسال ضریب تبدیل اس دی آر به دلار چند بوده است؟
این موضوع چطور می تواند خسارات ناشی از نوسان نرخ ارزها را پوشش دهد؟ به این صورت است که وقتی ارزش یک پولی مثلا دلار. نرخ دلار بالا می رود، ضریب تبدیل آن پایین تر می آید. اگر در یک فرمول ریاضی در نظر بگیرید، دو طرف مساوی باید با هم برابر باشند. وقتی ما می خواهیم یک طرف مساوی ثابت بماند، و در طرف دیگر تساوی، دو متغیر داریم. وقتی یکی از متغیرها نوسان رو به پایین داشته باشد، متغیر بعدی باید نوسان رو به بالا داشته باشد تا تساوی درست باشد.
می توانید به ریال هم این موضوع را محاسبه کنید. مثلا پارسال ضریب تبدیل اس دی آر به ریال چقدر بوده است و با ضریب امسال مقایسه کنید. مطمئنا از پارسال تا امسال ضریب تبدیل به ریال بیشتر شده باشد.
در این قسمت یک مثال در خصوص سقف مسئولیت حمل کننده جاده ای به موجب CMR یعنی حمل بین المللی می زنیم.
مثال: کامیونی 20 تن کالای قطعات از مبدا شیراز به مقصد پاریس فرانسه را بارگیری کرده است. کامیون تشریفات گمرکی مربوط به صادرات در شیراز را انجام می دهد. و حرکت می کند و از مرز بازرگان خارج می شود. در خاک بلغارستان در راه که در حال حرکت است در اثر یک حادثه 8 تن از کالا آسیب می بیند و از بین می رود. می خواهیم ببینیم که سقف مسئولیت حمل کننده بر جسب دلار چقدر است؟
8.33* 1.47*(ضریب تبدیل اس دی آر به دلار) (کیلوگرم ناخالص کالای خسارت دیده)8000= 97960.8$
توجه بفرمایید که اگر ارزش کالای آسیب دیده را بر حسب دلار به دست آوردیم.
فرض کنید در مثال بالا، 8 تن از کالایی که آسیب دیده و از بین رفته است. ارزش آن معادل 120 هزار دلار باشد. به نظر شما اگر به این شکل باشد، حمل کننده چقدر غرامت باید به ذینفع بدهد؟ بالطبع 97960.8 سنت باید پرداخت شود. چرا؟ چون ارزش کالای آسیب دیده را محاسبه می کنیم. با سقف مسئولیتی که محاسبه کردیم، مقایسه می کنیم. هر کدام کمتر بود، پرداخت می شود.
یعنی ارزش کالای آسیب دیده 120 هزار دلار است و سقف مسئولیت 97 هزار است، کمترین مقدار باید پرداخت شود. اگر فرض کنیم ارزش کالای آسیب دیده 80 هزار دلار بود، در مقایسه با سقف مسئولیت، باید 80 هزار دلار پرداخت شود.
آیا حمل کننده جاده ای بغیر از ارزش کالا مسئولیت دیگری دارد؟
در دو حالت حمل داخلی و بین المللی این موضوع را بررسی می کنیم.
در حمل داخلی به موجب ماده 386 که قبلا نیز بررسی کردیم، غیر از ارزش کالا خسارت دیگری قابل پرداخت نیست. اما در مطالب قبلی گفته شد که دو نوع قانون داریم. یک آمره یا امری دو اختیاری یا تکمیلی. در ماده 386، اگر مال التجاره نابود شود، متصدی حمل و نقل مسئول قیمت آن خواهد بود، یعنی ارزش کالا.
در قسمت انتهایی این ماده، اشاره می کند که قرارداد طرفین می تواند برای میزان خسارت مبلغی کمتر یا زیادتر از قیمت کامل مال التجاره پرداخت نماید. یعنی این ماده از قانون تجارت اختیاری است. می توانیم دو برابر ارزش کالا یا نصف ارزش کالا توافق کنیم. یعنی حمل کننده با صادرکننده توافق کند.
بارنامه کالا
در بین تاجران عرف است که مسئولیت خودشان را در حد 20 میلیون تومان بیمه می کنند. در بارنامه ای که صادر می شود مسئولیت باید بیمه شود. و نسخه فرستنده آن را هم به شما تحویل می دهند. ممکن است ارزش کالای شما مثلا 100 میلیون تومان باشد. چون ماده 386 تکمیلی است و توافق طرفین می تواند برخلاف این موضوع باشد، شما با دریافت بارنامه ای که ارزش کالا در آن 20 میلیون تومان درج شده است و پرداخت کرایه حمل، در اصل توافق می کنید که مسئولیت حمل کننده بر اساس 20 میلیون تومان است.
گرچه پیش تر بحث شد که ممکن است کالا 100 ملیون تومان ارزش داشته باشد. قبل از صادر شدن بارنامه حتما از حمل کننده بخواهید که مسئولیت را در حد ارزش واقعی کالا بیمه کند. ضمن اینکه در صورتی که ارزش کالا از 20 میلیون تومان بیشتر باشد، هزینه حمل هم افزایش خواهد یافت. چرا؟
بخاطر اینکه هزینه بیمه مسئولیت حمل کننده نیز افزایش پیدا می کند. یعنی اگر دو کالا داشته باشیم و قرار باشد به اندازه ارزش واقعی بیمه شوند، یکی بر اساس 100 میلیون تومان بیمه می شود و دیگری بر اساس 20 میلیون تومان بیمه می شود. مطمئنا هزینه حمل برای این دو نوع کالا یکی نیست. این نکته را حتما در نظر داشته باشید.
حمل بین المللی
در حمل بین المللی به موجب بند 4 ماده 23کنوانسیون CMR، می گوید که غیر از ارزش کالا سایر هزینه های حمل نیز باید بازیافت شود. یعنی هزینه حمل، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و سایر هزینه هایی که در ازتباط با حمل به وجود آمده است. این ها مواردی است که می تواند مورد ادعای ذینفع باشد و از حمل کننده جاده ای بین المللی مطالبه شود.
اگر دقت کنید بند 4 ماده 23 می گوید که در صورتی که خسارت مربوط به کل کالا باشد به صورت تمام و چنانچه مربوط به قسمتی از کالا باشد، باید نسبت به همان قسمت بازگردانده شود ولی خسارت دیگری قابل پرداخت نخواهد بود.
توجه داشته باشید موضوعاتی که در اینجا بررسی می کنیم اصل بر این است که کرایه، پیش کرایه است. یعنی در مبدا پس از بارگیری کل کرایه حمل پراخت شده است. حمل کننده کل کرایه را دریافت کرده است.
اگر نصف کالا از بین رفته باشد، بالطبع باید کرایه حملی که برای نصف کالا است را در نظر بگیریم. حقوق گمرکی، سود بازرگانی یا هر هزینه دیگری که انجام شده است، فقط برای همان قسمتی از کالا را که آسیب دیده است، در نظر می گیریم نه برای کل کالا!!
مثلا از تهران تا صوفیه بلغارستان، کرایه حمل 50 میلیون تومان شده است. اگر نصف کالا از بین رود، کرایه حمل 25 میلیون تومان در نظر گرفته می شود و باید از حمل کننده به ذینفع بازگردانده شود.
نحوه محاسبه کردن ارزش کالا
مطلب بعدی که به آن اشاره شد این بود که در صورت بروز خسارت به کالا چه باید کرد؟ میزان خسارت حادث شده را محاسبه می کنیم. به چه صورت؟ به این صورت که میزان ارزش کالا را در روز و محل بارگیری در نظر می گیریم. نحوه محاسبه کردن به چه صورت است؟
اگر قیمت کالا در روز عرضه نشده باشد، قیمت کالا در بازار روز را در نظر بگیرید. اگر چنین چیزی وجود نداشت، ارزش کالای مشابه با همان کیفیت را در نظر بگیرید. به این صورت میزان خسارت وارد شده به ذینفع را حساب کنید.
از طرفی میزان سقف مسئولیت ها را که در بحث قبلی به آن پرداخته شد را محاسبه کنید. چون عدد ثابتی ندارد. یعنی سقف مسولیت حمل کننده، تابعی از وزن محموله است. برای محاسبه در حمل و نقل بین المللی فرمولی وجود دارد.
33/8 اس دی آر به ازای هر کیلوگرم وزن ناخالص کالا
حمل و نقل داخلی نیز بررسی شد. ماده 386 می گوید که در صورتی که کالا از بین برود، متصدی حمل و نقل، مسئول قیمت آن خواهد بود.
توجه داشته باشید که وزن ناخالص کالا عبارت است از وزن کالا به اضافه بسته بندی آن. ممکن است سوال پیش بیاید که کدام بسته بندی؟ آیا بسته بندی اولیه مد نظر است؟
به عنوان مثال محموله کنسرو است. کنسرو یک ظرف بسته بندی اولیه دارد که آهنی است. پس از آن کنسرو داخل کارتن گذاشته می شود
بسته بندی که بر روی کامیون بارگیری می شود. یعنی در اصل تمام این بسته بندی ها منظور است که برای حمل کننده وزن ناخالص محسوب می شود.
چرا وزن خالص را در حمل و نقل در نظر نمی گیرند؟
در توسعه حمل و نقل وزن خالص کالا برای حمل کننده قابل تشخیص نیست. زیرا صادرکننده یا فرستنده یا فورواردر طرف قرارداد که کالا را به حمل کننده جاده ای تحویل می دهد، بر روی کامیون تحویل می دهد. روی کامیون کالا بسته بندی شده است. با لیفتراک کالا را روی کفی کامیون می گذارند.
حمل کننده یا کریر باید بتواند کالایی را که تحویل می گیرد وزن آن را کنترل کند. به دلیل آنکه مسئول و متعهد است. باید سند حمل صادر کند. باید وزنی را که بر روی کامیون بارگیری شده است با وزنی که فرستنده کالا برای صدور اسناد اعلام می کند، مطابقت دهد. و این دو نباید با هم هیچگونه مغایرتی نداشته باشند.
در حمل داخلی نیز قضیه به همین صورت است. در حمل جاده ای قبل از آنکه کامیون بارگیری کند، روی باسکول قرار می گیرد. و کامیون خالی وزن می شود. بعد از آنکه بارگیری می شود، دوباره وزن می کنند، بعد از کم کردن وزن پر و خالی کامیون، وزن ناخالص کالای بارگیری شده بر روی کامیون به دست می آید. این همان وزنی خواهد بود که در اسناد حمل قید می شود.
در حمل داخلی، حمل کننده مسئول ارزش کالا است. ارزش کالا هم یک عدد ثابتی است. ولی در حمل و نقل بین المللی کنوانسیون یک فرمولی تعریف کرده است که پیش تر به آن اشاره کردیم. این موضوع را چطور باید محاسبه کنیم. قبل از پرداختن به این موضوع، باید بفهمیم که منظور از SDR که کنوانسیون در صف مسئولیت مطرح کرده است، چیست؟
SDR
اس دی آر مخفف Special Drawing Right یا حق برداشت ویژه است. یک سبد فرضی بین المللی پول است که از پنج ارزش دلار، یورو، پاوند، ین ژاپن و یوان چین تشکیل شده است.
بررسی کردن اس دی آر در حوزه این دسته نیست و نیاز به وارد شدن به این مبحث نیست. در سایت صندوق بین المللی پول، شما می توانید این درصدها رو ببینید که کدام ارزها چند درصد از این سبد را به خودش اختصاص داده است.
هر پنج سال یک بار این درصدها تغییر می کند و توسط صندوق بین المللی پول اعلام می شود. مثلا یوان چین تا پنج سال پیش سال 2015، جزو این سبد نبود. و بعد از آن به سبد اضافه شد. درصدها هر پنج سال یکبار بازنگری می شود. و بسته به مراودات تجاری این کشورها دارد.
حال باید ببینیم چرا این سبد طراحی شده است؟ و چرا کنوانسیون و اس دی آر را در فرمول سقف مسئولیت قرار داده است؟ چرا نگفته است به ازای هر کیلوگرم مثلا 50 دلار سقف مسئولیت باشد؟ یا به ازای هر کیلوگرم مثلا 100 یورو باشد؟ یا مثلا 100 یوآن ژاپن باشد؟ یا مثلا 10 میلیون تومان باشد؟ چرا عدد ثابتی ندارد و این سقف متغیر است؟ این متغیر بودن به علت وجود اس دی آر در فرمول محاسبه سقف مسئولیت است.
نوسان ارزش ارزها
همه شما می دانید که همه ارزها ارزش آنها نوسان دارد. ممکن است پول کشور دیگری با پول کشور ایران نوسان زیادی داشته باشد. به همین دلیل محسوس این نوسان برای ایران بیشتر است. ممکن است نوسان بعضی از ارزها کمتر باشد و محسوس نباشد ولی در هر صورت در اثر نوسان ارزهای مختلف، ممکن است خسارت هایی متوجه اشخاص یا ذینفعان شود.
اس دی آر را در فرمول به کار می برند که خسارات ناشی از این نوسان نرخ ارزهای مختلف را تا حدود زیادی پوشش دهند. چطور؟ به این صورت که نرخ تبدیل اس دی آر به ارزهای مختلف هر روز در سایت صندوق بین المللی پول اعلام می شود. آدرس سایت صندوق بین المللی پول Inf.org است.
در این سایت ضریب تبدیل مثلا اس دی آر به دلار را برای شما قرار داده است. حتی می توانید در تاریخ های خیلی قبل تر را هم در آرشیو سایت مشاهده کنید. مثلا ببینید که پارسال ضریب تبدیل اس دی آر به دلار چند بوده است؟
این موضوع چطور می تواند خسارات ناشی از نوسان نرخ ارزها را پوشش دهد؟ به این صورت است که وقتی ارزش یک پولی مثلا دلار. نرخ دلار بالا می رود، ضریب تبدیل آن پایین تر می آید. اگر در یک فرمول ریاضی در نظر بگیرید، دو طرف مساوی باید با هم برابر باشند. وقتی ما می خواهیم یک طرف مساوی ثابت بماند، و در طرف دیگر تساوی، دو متغیر داریم. وقتی یکی از متغیرها نوسان رو به پایین داشته باشد، متغیر بعدی باید نوسان رو به بالا داشته باشد تا تساوی درست باشد.
می توانید به ریال هم این موضوع را محاسبه کنید. مثلا پارسال ضریب تبدیل اس دی آر به ریال چقدر بوده است و با ضریب امسال مقایسه کنید. مطمئنا از پارسال تا امسال ضریب تبدیل به ریال بیشتر شده باشد.
در این قسمت یک مثال در خصوص سقف مسئولیت حمل کننده جاده ای به موجب CMR یعنی حمل بین المللی می زنیم.
مثال: کامیونی 20 تن کالای قطعات از مبدا شیراز به مقصد پاریس فرانسه را بارگیری کرده است. کامیون تشریفات گمرکی مربوط به صادرات در شیراز را انجام می دهد. و حرکت می کند و از مرز بازرگان خارج می شود. در خاک بلغارستان در راه که در حال حرکت است در اثر یک حادثه 8 تن از کالا آسیب می بیند و از بین می رود. می خواهیم ببینیم که سقف مسئولیت حمل کننده بر جسب دلار چقدر است؟
8.33* 1.47*(ضریب تبدیل اس دی آر به دلار) (کیلوگرم ناخالص کالای خسارت دیده)8000= 97960.8$
توجه بفرمایید که اگر ارزش کالای آسیب دیده را بر حسب دلار به دست آوردیم.
فرض کنید در مثال بالا، 8 تن از کالایی که آسیب دیده و از بین رفته است. ارزش آن معادل 120 هزار دلار باشد. به نظر شما اگر به این شکل باشد، حمل کننده چقدر غرامت باید به ذینفع بدهد؟ بالطبع 97960.8 سنت باید پرداخت شود. چرا؟ چون ارزش کالای آسیب دیده را محاسبه می کنیم. با سقف مسئولیتی که محاسبه کردیم، مقایسه می کنیم. هر کدام کمتر بود، پرداخت می شود.
یعنی ارزش کالای آسیب دیده 120 هزار دلار است و سقف مسئولیت 97 هزار است، کمترین مقدار باید پرداخت شود. اگر فرض کنیم ارزش کالای آسیب دیده 80 هزار دلار بود، در مقایسه با سقف مسئولیت، باید 80 هزار دلار پرداخت شود.
آیا حمل کننده جاده ای بغیر از ارزش کالا مسئولیت دیگری دارد؟
در دو حالت حمل داخلی و بین المللی این موضوع را بررسی می کنیم.
در حمل داخلی به موجب ماده 386 که قبلا نیز بررسی کردیم، غیر از ارزش کالا خسارت دیگری قابل پرداخت نیست. اما در مطالب قبلی گفته شد که دو نوع قانون داریم. یک آمره یا امری دو اختیاری یا تکمیلی. در ماده 386، اگر مال التجاره نابود شود، متصدی حمل و نقل مسئول قیمت آن خواهد بود، یعنی ارزش کالا.
در قسمت انتهایی این ماده، اشاره می کند که قرارداد طرفین می تواند برای میزان خسارت مبلغی کمتر یا زیادتر از قیمت کامل مال التجاره پرداخت نماید. یعنی این ماده از قانون تجارت اختیاری است. می توانیم دو برابر ارزش کالا یا نصف ارزش کالا توافق کنیم. یعنی حمل کننده با صادرکننده توافق کند.
بارنامه کالا
در بین تاجران عرف است که مسئولیت خودشان را در حد 20 میلیون تومان بیمه می کنند. در بارنامه ای که صادر می شود مسئولیت باید بیمه شود. و نسخه فرستنده آن را هم به شما تحویل می دهند. ممکن است ارزش کالای شما مثلا 100 میلیون تومان باشد. چون ماده 386 تکمیلی است و توافق طرفین می تواند برخلاف این موضوع باشد، شما با دریافت بارنامه ای که ارزش کالا در آن 20 میلیون تومان درج شده است و پرداخت کرایه حمل، در اصل توافق می کنید که مسئولیت حمل کننده بر اساس 20 میلیون تومان است.
گرچه پیش تر بحث شد که ممکن است کالا 100 ملیون تومان ارزش داشته باشد. قبل از صادر شدن بارنامه حتما از حمل کننده بخواهید که مسئولیت را در حد ارزش واقعی کالا بیمه کند. ضمن اینکه در صورتی که ارزش کالا از 20 میلیون تومان بیشتر باشد، هزینه حمل هم افزایش خواهد یافت. چرا؟
بخاطر اینکه هزینه بیمه مسئولیت حمل کننده نیز افزایش پیدا می کند. یعنی اگر دو کالا داشته باشیم و قرار باشد به اندازه ارزش واقعی بیمه شوند، یکی بر اساس 100 میلیون تومان بیمه می شود و دیگری بر اساس 20 میلیون تومان بیمه می شود. مطمئنا هزینه حمل برای این دو نوع کالا یکی نیست. این نکته را حتما در نظر داشته باشید.
حمل بین المللی
در حمل بین المللی به موجب بند 4 ماده 23کنوانسیون CMR، می گوید که غیر از ارزش کالا سایر هزینه های حمل نیز باید بازیافت شود. یعنی هزینه حمل، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و سایر هزینه هایی که در ازتباط با حمل به وجود آمده است. این ها مواردی است که می تواند مورد ادعای ذینفع باشد و از حمل کننده جاده ای بین المللی مطالبه شود.
اگر دقت کنید بند 4 ماده 23 می گوید که در صورتی که خسارت مربوط به کل کالا باشد به صورت تمام و چنانچه مربوط به قسمتی از کالا باشد، باید نسبت به همان قسمت بازگردانده شود ولی خسارت دیگری قابل پرداخت نخواهد بود.
توجه داشته باشید موضوعاتی که در اینجا بررسی می کنیم اصل بر این است که کرایه، پیش کرایه است. یعنی در مبدا پس از بارگیری کل کرایه حمل پراخت شده است. حمل کننده کل کرایه را دریافت کرده است.
اگر نصف کالا از بین رفته باشد، بالطبع باید کرایه حملی که برای نصف کالا است را در نظر بگیریم. حقوق گمرکی، سود بازرگانی یا هر هزینه دیگری که انجام شده است، فقط برای همان قسمتی از کالا را که آسیب دیده است، در نظر می گیریم نه برای کل کالا!!
مثلا از تهران تا صوفیه بلغارستان، کرایه حمل 50 میلیون تومان شده است. اگر نصف کالا از بین رود، کرایه حمل 25 میلیون تومان در نظر گرفته می شود و باید از حمل کننده به ذینفع بازگردانده شود.