آیا می دانید که تولید پسته گرمسار در ایران در سال 2021 میلادی به دلیل تغییرات اقلیمی کاهش قابل ملاحظه ای داشته است و برداشت این محصول در مقایسه با سال قبل از آن داشته است؟
تولید پسته در ایران
آیا می دانید که به همین دلیل حجم صادرات این محصول در چند سال گذشته تا حدودی کاهش یافته بود؟
پسته یکی از مهم ترین خکشبار شناخته شده در دنیا است که خاستگاه اصلی آن کشور ایران می باشد و برای همین است که بسیاری از کشورهای دنیا خواهان خرید پسته از کشور ما هستند.
با این وجود و بنا به دلایل متعدد تولید پسته در کشور در چند سال گذشته دستخوش تغییراتی بوده است و این امر باعث شده است که ایران بخشی از سهم خود از بازارهای جهانی را از دست بدهد.
به گونه ای که در اخبار منتشر شده در ارتباط با حجم تولید پسته در ایران در سال 1400 شاهد کاهش قابل توجه این محصول نسبت به سال قبل از آن بوده ایم.
- بیشتر بخوانید: پسته اکبری دامغان
عوامل متعددی وجود دارد که ممکن است هر ساله بر تولید پسته کشور تاثیر بگذارد که از جمله آنها آفت زدگی محصولات می باشد.
با این وجود گفته می شود که تغییرات اقلیمی نیز تاثیر بسیار زیادی بر میزان تولید این محصول ارزشمند در کشور داشته است.
به گونه ای که تولید پسته کشور در مقایسه با کشورهای بزرگ صادر کننده این محصول مانند آمریکا کاهش یافته است و در دهه گذشته جایگاه برتر خود را در حوزه این محصول تا حدی از دست داده ایم.
با توجه به این موضوع لزوم تلاش بیشتر برای افزایش بهره وری از باغات و درختان پسته در کشور بیش از گذشته شده است و باید تمهیدات لازم برای پیشگیری از کاهش تولید اندیشیده شود.
آیا می دانید حجم تولید پسته ایران با کاهش حدود 80 هزار تنی در سال 1400 و افت شدید برداشت این محصول باعث کاهش عرضه آن در بازارهای داخل و خارج کشور شد؟
بسیاری از افراد فعال در حوزه تولید پسته در ایران بر این باور هستند که این میزان کاهش تولید به دلیل خشکسالی شدید در بخشهای مختلف کشور و کاهش میزان ذخایر آب زیرزمینی است که به طور حتم در بلند مدت تاثیر منفی زیادی بر تولید این محصول بر جا خواهد گذاشت.
با این وجود تولید پسته ایران متاثر از عوامل دیگری نیز می باشد که هر یک از آنها در جای مهم بوده و می توانند باعث افت تولید در سالهای آینده شوند.
- بیشتر بخوانید: پسته خندان
برای مثال تغییرات اقلیمی و بروز سرمازدگی و یا گرمای بیش از حد هوا هر یک می توانند بر روی باروری درخت پسته در شرایط خاص تاثیر منفی داشته باشند.
به عنوان مثال سرمازده شدن درختان در بهار یکی از دلایلی است که به نظر بسیاری از کارشناسان به عنوان یکی از فاکتورهای موثر بر کاهش تولید پسته قابل توجه بوده و با توجه به این که افت تولید را به همراه دارد، می توان آن را عامل مهمی برای کاهش صادرات این محصول دانست.
البته این فقط سرمازدگی در فصل بهار نیست که به درخت پسته آسیب وارد خواهد کرد، بلکه گرمای بیش از حد نیز مشکلات خاص خود را دارد.
برای مثال اگر دمای هوا در زمان تلقیح پسته بالا باشد ممکن است که امکان تلقیج بهینه گل پسته وجود نداشته باشد.
برای همین است که هر یک از شرایط آب و هوایی که به دلیل سرمای بیش از حد در خارج از فصل زمستان و یا گرمای بیش از حد در کنار شرایطی مانند کمبود آب باشد هر یک می توانند تاثیر خاص خود را بر تولید پسته ایران داشته باشند.
البته آفات نیز یکی از عوامل مهمی هستند که هر ساله درختان پسته را تهدید می کنند و برای همین است که میزان گستردگی آفت زدگی باغات پسته می تواند عامل مهم دیگر در کاهش تولید پسته در ایران به طور سالانه محسوب شوند.
لازم به ذکر است که درخت پسته یکی از درختانی است که نیاز مداوم به رسیدگی دارد و بر خلاف درخت انار یا درختان دیگری که مراقبت کمتری نیاز دارند، نمی توان آن را به حال خود رها کرد.
برای همین در صورتی که به عنوان یک فرد علاقه مند به کشت پسته قصد ورود به این عرصه را دارید باید ابتدا با انواع پسته و یا نحوه رشد و پرورش نهال پسته و نگه داری از آن تا باردهی کامل درخت آشنایی پیدا کنید.
لازم به ذکر است در حال حاضر در بسیاری از بخشهای کشور شاهد تلاش کشاورزان برای کشت پسته هستیم و برای همین است که شاید در آینده نزدیک، حجم قابل توجهی از پسته از نقاط مختلف استانهای مرکزی و غربی برداشت شود.
قطب تولید پسته در ایران
آیا می دانید بزرگ ترین قطب تولید پسته در ایران کجا است و میزان تولید پسته در چند سال گذشته از مراکز شهرستانها چقدر بوده است؟
آیا می دانید تولید پسته در ایران در سال 1400 با سال 1390 چه تغییری کرده بود؟
بیشترین تولید پسته در بخشهای مختلف استان کرمان مانند رفسنجان و پس از آن در مراکزی مانند شهرستان دامغان صورت می گیرد.
با این وجود تولید پسته در سال 1400 در حدود کمتر از 300 هزار تن بوده است که کمتر از میزان تولید آن در سال 1390 می باشد.
برای همین شاید بتوان گفت در طول 10 سال گذشته شاهد افت تولید پسته در کشور بوده ایم.
لازم به ذکر است که تولید پسته در ایران با سابقه چند صد ساله ای که دارد یکی از صنایع مهم صادراتی است که توان نیاز بازارهای خارجی و تامین میزان قابل توجهی ارز را دارد.
به گونه ای که در چند دهه گذشته (و به خصوص در حدود 20 تا 30 سال قبل از این در دهه 60 و 70) پسته ایران جایگاه برتر را در دنیا داشت و ما توان تولید بیشترین پسته را در دنیا داشتیم.
- بیشتر بخوانید: پسته خشک دامغان
با این وجود یک دهه گذشته برای ما چندان مطلوب نبود و برای مثال در سال 1400 اخبار بدی در ارتباط با عدم باروری درختان پسته و کاهش تولید پسته ایران منتشر شد که نشان می داد تولید کشور از بالای 300 هزار تن به زیر این عدد رسیده است.
اما ممکن است برای شما سوال باشد که مراکز تولید پسته در کدام بخش از کشور قرار دارند؟
با توجه به این که با توجه به گزارشات منتشر شده در حال حاضر بیش از 20 استان در تولید پسته سهیم هستند و هر یک بخشی از تولید کشور را تامین می کنند، امکان معرفی قطب تولید پسته چندان راحت نیست.
زیرا که از یک طرف شاهد هستیم که بخشی از مناطقی که در گذشته بیشترین تولید پسته را داشته اند با خشکسالی مواجه شده اند، و از سوی دیگر برخی از مناطق اقدام به توسعه کشت درخت پسته نموده اند.
اما در هر حال استان کرمان بخش عمده تولید پسته ایران را در اختیار دارد، هر یک از استانهای مرکزی و غربی نیز سهمی در تولید این محصول داشته اند، به گونه ای که بین 500 تا 600 هزار هکتار از اراضی کشور زیر کشت این محصول بوده است.
لازم به ذکر است که بخشی از زمینهای زیر کشت درختان پسته بارور نیستند و برای همین امکان تولید پسته از آنها وجود ندارد.
اگر بخواهیم نگاهی دقیق تر به این آمار داشته باشیم، بر اساس اظهارات مدیرکل معاونت باغبانی جهاد کشاورزی از حدود 520 هزار هکتار اراضی زیر کشت پسته در حدود 120 هزار هکتار کشت آبی نابارور هستند.
بخشی از درختان نابارور نیز زیر کشت دیم هستند که مساحت زمینهای زیر کشت آنها کمی بیش از 1 هزار هکتار است، برای همین در کل مساحت زیر کشت درختان نابارور در دو گروه دیم و آبی در حدود 120 هزار هکتار برآورد می شود.
از درختانی که بارور بوده و امکان برداشت پسته از آنها در کشور وجود دارد، بخش اعظم آنها زیر کشت آبی هستند.
به گونه ای که مساحت زیر کشت درختان پسته که با استفاده از آبهای زیرزمینی و یا آب رها شده از سدها و قنوات آبیاری می شوند در حدود 400 هزار هکتار است.
بخش کوچکی از درختان بارور نیز بدون آبیاری و به صورت دیم اقدام به دادن محصول به طور سالانه می کنند.
برداشت پسته در هکتار
آیا می دانید که تولید پسته در هکتار چند کیلوگرم یا چند تن است و بیشترین برداشت پسته در هکتار از کدام بخش از کشورمان صورت می پذیرد؟
به طور حتم تولید پسته در هکتار وابسته به میزان باردهی محصول در هر سال دارد و برای همین نمی توان به طور دقیق برآورد درستی از میزان تولید پسته در هکتار در هر سال زراعی داشت.
همان طور که در بالا اشاره شد حجم تولید پسته در سال 1400 در مقایسه با سال 1399 کاهش قابل ملاحظه ای داشته است و این به معنی برداشت کمتر محصول در واحد هکتار است.
- بیشتر بخوانید: پسته خشک رفسنجان
برای همین در سالهای آینده نیز ممکن است عوامل مختلفی مانند آفات درختان پسته و یا شرایط اقلیمی و سرمازدگی یا گرمای بیش از حد در زمان تلقیح درختان پسته ممکن است که روی میزان تولید پسته در هکتار تاثیر داشته باشند.
البته ممکن است که نوع پسته و یا میزان رسیدگی به آن نیز روی عملکرد درختان پسته تاثیر داشته باشد و برای مثال شاهد هستیم که درختانی که کود کافی برای رشد و تغذیه خود دریافت می کنند عملکرد بسیار بهتری در هر هکتار از خود نشان می دهند.
در واقع همان طور که اشاره شد در دسترس بودن کود برای درخت پسته و علاوه بر آن کنترل آفات دو عامل اصلی هستند که تولید کننده پسته باید به طور مداوم آنها را کنترل کند.
این در حالی است که مشکلاتی مانند خشکسالی و یا گرم شدن بیش از حد هوا یا سرمای بهاره از کنترل باغداران خارج بوده و متاسفانه هر ساله ممکن است تولید پسته در هکتار را تحت تاثیر قرار دهند.
به هر حال آینده تولید پسته در ایران وابسته به عوامل متعددی است که مهم ترین انها در این متن مورد اشاره قرار گفتند و باید دید که در آینده سهم ما از بازارهای بین المللی صادرات پسته چقدر خواهد بود.
لازم به ذکر است که در مجموع در چند سال گذشته استان کرمان و سمنان را به عنوان قطب تولید پسته در ایران می شناختند.
اما با توسعه کشت پسته در سایر استانهای کشور شاهد افزایش تولید این محصول برای مثال در غرب و شمال غرب یا بخشهای مرکزی کشور هستیم.
به همین دلیل سهم هر یک از بخشهای کشور در آینده نزدیک از تولید این محصول دچار تغییر خواهد شد.
خرید پسته ایران
آیا می دانید تولید و خرید پسته ایران در مقایسه با کشورهای دیگر دنیا چه تغییری داشته است و چشم انداز صادرات آن به کشورهای خارجی چگونه خواهد بود؟
برای سالها بیشترین حجم صادرات پسته از آن ایران بود و این محصول به عنوان تاج سبز بر سر تولید کنندگان پسته در ایران قرار گرفته بود.
اما در حال حاضر تولید پسته ایران بنا به دلایل گفته شده در این متن با بحران مواجه شده است و برای همین است که ما در چند سال گذشته رتبه های دوم و حتی سوم صادرات این محصول را به خود اختصاص داده بودیم.
چشم انداز آینده پسته ایران نیز به طور دقیق مشخص نیست و با توجه به تلاشهایی که در کشورهای دیگر مانند آمریکا برای افزایش تولید پسته و عرضه آن به بازارهای بین المللی صورت گرفته است شاید از نظر کمی و وزن محصولات صادر شده آمریکا رتبه اول را به خود اختصاص دهد.
با این وجود کیفیت پسته ایرانی هنوز هم بالا است و برای همین علی رغم این که شاهد کاهش تولید بوده ایم.
رقابت زیادی با ایران برای کسب سهم بیشتر در بازارهای جهانی از سوی آمریکا و شرکتهای فعال آمریکایی صورت می پذیرد، با این وجود کیفیت و طعم عالی پسته ایران می تواند ما از لحاظ کیفی در رتبه اول حفظ کند.
لازم به ذکر است با توجه به اینکه علاوه بر کیفیت محصول عوامل دیگری مانند نرخ تورم مواد غذایی و خشکبار بر روی قیمت پسته در ایران تاثیر می گذارند، ممکن است که قیمت این محصول در آینده با نوساناتی همراه باشد.
در پایان امیدوار هستیم با صادرات پسته ایران شاهد افزایش درآمد ارزی کشور باشیم.