میوه خشک از طریق حذف آب اصلی آن به طور طبیعی و با استفاده از آفتاب یا دستگاه های تخصصی و آبگیری به دست می آید؛ انواع مختلفی از انجیر خشک نیز وجود دارد که به بازارهای جهانی صادر می شوند.
تاریخچه استفاده از میوه خشک به هزاره چهارم قبل از میلاد در بین النهرین بر می گردد و به دلیل طعم شیرین، ارزش غذایی و ماندگاری طولانی آن همواره مورد استفاده بوده است.
به دلیل حمل آسان آن در جنگها به عنوان غذای لشگریان نیز مورد استفاده بوده است؛ در عصر کنونی نیز استفاده از میوه های خشک رواج زیادی یافته است.
- بیشتر بخوانید: انجیر خشک مجلسی 1401
50 درصد از میوه های خشک تولید و تجارت شده شامل کشمش و پس از آن خرما، آلو، انجیر، زردآلو، هلو، سیب و گلابی می باشند.
این گروه از میوه های خشک را معمولی یا سنتی می گویند؛ برخی میوه ها در آفتاب یا در خشک کنهای تونل باد گرم خشک می شوند.
بسیاری از میوه ها مانند زغال اخته، گیلاس، توت فرنگی و انبه قبل از خشک شدن یک شیرین کننده مثل شربت ساکارز به آنها تزریق می شود.
میوه های خشک بیشتر ارزش غذایی میوه های تازه را حفظ می کنند؛ محتوای مواد مغذی خاص میوه های خشک مختلف نشان دهنده همتای تازه آنها و روش پردازش است.
یکی از مهم ترین و پرتقاضا ترین میوه های خشک انجیر خشک است؛ انجیر خشک از خشک کردن انجیر تازه با لایه نازکی از آرد برنج ارگانیک به دست می آید.
این خوراکی خوشمزه علاوه بر استفاده در صنعت غذایی برای تولید خامه، نان و کیک به صورت خام نیز قایل استفاده بوده و برای ورزشکاران سرشار از کربوهیدرات، کلسیم و آهن است.
انجیر خشک نزد قهرمانان پرورش اندام، وزنه برداری و سایر ورزشهای قدرتی بسیار طرفدار دارد.
انجیر خشک صادراتی دارای انواع خاصی می باشد که به شرح زیر هستند.
1. انجیر خشک گرید 101 AAA
گران قیمت ترین نوع انجیر خشک است که شامل دانه هایی با رنگ روشن یعنی سفید و زرد و سایز نسبتا درشت بزرگ تر از 24 میلی متر می باشد؛ دانه های انجیر خشک در این نوع تماما باز و بدون دانه های ریز و تیره رنگ است.
2. انجیر خشک گرید 101 AA
شامل دانه هایی به رنگ روشن یعنی سفید و زرد و سایز درشت میانگین 22 میلی متر می باشد؛ در این نوع میوه، دانه های انجیر خشک حداکثر 90 درصد دهن باز و حداکثر 4 درصد دانه ها تیره رنگ هستند.
3. انجیر خشک گرید 101 A
شامل دانه هایی به رنگ روشن یعنی سفید و زرد و سایز بین 14 تا 22 میلی متر می باشد؛ در این نوع میوه، دانه های انجیر خشک حداقل 25 درصد دهن باز و حداکثر 15 درصد دانه ها تیره رنگ می باشند.
4. انجیر خشک گرید AA
شامل دانه هایی به رنگ روشن و سایز میانگین 20 میلی متر است؛ در این نوع میوه، دانه های انجیر خشک حداقل 45 درصد دهن باز و حداکثر 4 درصد دانه ها تیره رنگ هستند.
5. انجیر خشک گرید A
شامل دانه هایی به رنگ زرد و قهوه ای و سایز میانگین 20 میلی متر می باشد؛ در این نوع میوه، دانه های انجیر خشک بیشتر دهان بسته و حداقل 25 درصد دهان باز می باشند.
6. انجیر خشک گرید B
شامل دانه هایی به رنگ قهوه ای و خاکستری با سایز میانگین 14 میلی متر می باشد؛ در این نوع میوه، دانه های انجیر خشک بیشتر دهان بسته و حداقل 3 درصد دهان باز می باشند.
7. انجیر پرس شده گرید A
شامل دانه های مرطوب انجیر است که به وسیله دستگاه به صورت قرص پرس شده می شود و دارای رنگ روشن است که در بسته بندیهای 250، 400 و 500 گرمی عرضه می شود.
8. انجیر پرس شده گرید B
شامل دانه های مرطوب انجیر است که به وسیله دستگاه به صورت قرص پرس شده می شود و دارای رنگ تیره تری نسبت به گرید A است که در بسته بندی های 250، 400 و 500 گرمی عرضه می گردد.
میزان کل تولید انجیر در جهان 1.051.795 تن در سال است؛ ترکیه با 305450 تن حجم تولید در سال بزرگ ترین تولید کننده انجیر در جهان است، مصر با تولید سالانه 167622 تن در رتبه دوم قرار دارد و هند با 14798 در رتبه 12 قرار گرفته است.
کشورهای ترکیه، افغانستان، اسپانیا، آلمان و هلند 5 صادر کننده اول انجیر خشک در دنیا هستند.
عملکرد سایر کشورها در جداول زیر نشان داده شده است.
اتحادیه اروپا با واردات سالیانه 175 تا 200 میلیون دلار در سال بزرگ ترین وارد کننده در جهان می باشد و بعد از اتحادیه اروپا هندوستان و آلمان در رتبه های بعدی قرار دارند.
عملکرد سایر کشورهای جهان در جداول زیر مشخص شده است.
جمهوری اسلامی ایران با تولید 70178 تن انجیر در سال چهارمین تولید کننده بزرگ انجیر در جهان است؛ اما در بین 50 صادر کننده اصلی انجیر خشک دنیا قرار ندارد.
این در حالی است که در منطقه استهبان ایران و خرم آباد لرستان یکی از بهترین انواع انجیرهای دنیا به مقدار زیاد تولید می شود.
به گفته ی مهدی اعیان منش مدیر جهاد کشاورزی شهر استهبان، سالیانه بین 70 تا 100 میلیون دلار انجیر از منطقه استهبان صادر می گردد.
یکی از کشورهای مقصد صادراتی انجیر چین است که البته این محصول استهبان به صورت قاچاق به سمت چین می رود به این صورت که اول به سمت ویتنام و بعد وارد چین می شود و بعد از چین و ژاپن، کشورهای اروپایی و آمریکایی مقصد صادراتی انجیر هستند؛ البته هیچ گونه سندی برای صحت این موضوع پیدا نشده است.
اما واقعیت این است که کشوری مانند افغانستان در سال 2020 توانسته است میزان 12070 تن انجیر خشت به ارزش 7/85 میلیون دلار به بیش از 30 کشور جهان صادر کند.
از این مقدار صادرات انجیر خشک افغانستان 50 درصد آن مربوط به تولیدات کشور ایران بوده است.
مهم ترین علت عدم صادرات انجیر خشک جاذبه ی قیمتهای نجومی داخلی، نبود مدیریت صادراتی آگاه، خرید انحصاری توسط دلالان و عدم اطلاع از خریداران بالفعل و بالقوه در بازارهای هدف است.
بر اساس تحقیقات دکتر محمد خداوردی زاده از سازمان خوار و بار جهانی FAO، صادرات انجیر خشک ایران طی سالهای 2005 با مبلغ 36065 دلار تا سال 2018 به مبلغ 9118 دلار به شکل کاهشی و با نوسان وجود داشته است.
کشورهای هنگ کنگ، ويتنام، روسیه، کره جنوبی، آلمان، تايلند، امارات، هند، سنگاپور و ژاپن در این سالها مقصد صادراتی ایران بوده اند.
کشورهای آلمان، اتریش، فرانسه، انگلیس، ایتالیا، آمریکا، کانادا، ژاپن، ویتنام، لهستان، سوئیس، سوئد، نروژ، دانمارک، عراق، هندوستان، هلند، هنگ کنگ، امارات متحده عربی، بلژیک، روسیه، بلاروس، استرالیا، عربستان سعودی، اسپانیا، مصر، چین، پرتقال، جمهوری چک، سنگاپور، قطر، صربستان، فنلاند و بحرین از مستعدترین بازارها برای صادرات انجیر خشک ایران می باشند.
اولین و مهم ترین دلیل موفقیت کشورهای برتر مانند ترکیه در بازار انجیر خشک جهان، قیمتهای ثابت و رقابتی این محصول است؛ به عنوان مثال: قیمت صادراتی انجیر خشک ترکیه از سال 2010 تا 2020 به میزان 3/3 دلار در هر کیلوگرم ثابت بوده است.
دومین علت، پیروی از الگوهای برتر بسته بندی محصول خصوصا برای بازارهای اروپاسی است.
سومین مورد ارتباط با مراکز توزیع و فروش بین المللی مواد غذایی مستقر در اتحادیه اروپا می باشد.
چهارمین دلیل این است که انجیرهایی که در مرحله تولید با دقت تهیه می شوند، حتی از نظر سیستمهای خشک کردن نیز باید به دقت کنترل شوند؛ همین مرحله در فرآیند صادرات نیز صادق است.
زیرا انجیر خشک صادراتی در صورتی که در شرایط مناسب نگهداری نشود در مدت زمان بسیار کوتاهی آسیب می بیند.
پنجمین علت کنترل دقیق میزان آفلاتوکسین موجود در انجیر خشک است که سبب موفقیت در بازارهای صادراتی می شود.