اهمیت مناطق آزاد تجاری
اگر یکی از این مناطق را مشاهده کنید، متوجه تفاوتهایی خواهید شد که در مقایسه با سایر مناطق کاملا محسوس است. منطقه تجاری آزاد شکلی از بلوک بین دو یا چند کشور است که هدف آن حذف کلیه محدودیتهای تعرفه ای و غیر تعرفه ای بر تجارت کالا و خدمات بین آنها، افزایش حجم مبادلات تجاری و افزایش نرخ رشد اقتصادی است.
تاثیر مذاکره کنندگان در اقتصاد
برخی از مناطق آزاد تجاری را به عنوان نقطه ورود تجاری برای یکپارچگی اقتصادی توصیف می کنند که بیانگر منافع واضح و فوری برای همه طرفها است. در بازار آزاد با توجه به اینکه افزایش تجارت در نهایت به معنای افزایش تولید است، معمولا یک دوره زمانی حداکثر تا 15 سال برای اجرای منطقه تجاری در نظر گرفته می شود تا موانع برطرف شود، مانند: منطقه آزاد تجاری اروپا. اهمیت مناطق آزاد ناشی از پاسخ آنها به تغییرات جدید منطقه ای و جهانی است که اهمیت رقابت اقتصادی و جهانی شدن را افزایش می دهد. پس از آنکه اثبات شد هیچ کشوری، هر چقدر هم که قدرتمند باشد، نمی تواند در انزوا از رویدادها و تغییرات پی در پی در آنها زندگی کند، اهمیت تراکم مناطق در دنیایی که بلوکهای بزرگی مانند اتحادیه اروپا، آسه آن، نفتا و اپک دارد بیشتر شد. بنابراین کشوری که قطار ادغام را از دست می دهد، اقتصاد در ساده ترین شکل آن، منطقه آزاد تجاری را به یک بازار حاشیه ای تبدیل می کند. مطالعات استاندارد نشان داده است که این مناطق منجر به افزایش چشمگیر بهره وری عناصر تولید، حجم سرمایه گذاری و تجارت بین المللی و همچنین تنوع بخشی به فعالیتهای اقتصادی و افزایش نرخ رشد درآمد ملی شده اند. در مطالعات دیگری مشخص شد که این شکل از یکپارچگی به تنوع تجارت در کشورهای آمریکای جنوبی، مرکزی و شرق آفریقا منجر شده است. در مورد تاثیر آن بر تجارت جهانی باید گفت که با توجه به حجم نسبی کم مبادلات تجاری این کشورها نسبت به حجم تجارت جهانی، تا به امروز شواهد قطعی برای آن وجود ندارد. با توجه به تاثیر آن بر رفاه، مطالعات نشان داده است که دامنه آن در مورد جامعه اروپا متغیر است، به عنوان مثال: بین 0.2 درصد تولید ناخالص داخلی در آلمان و 2.9 درصد در کشورهای جنوب اروپا در دراز مدت.
ابعاد مختلف و مولفه های ایجاد منطقه تجاری
منطقه تجاری آزاد با اتحادیه گمرکی متفاوت است؛ یک منطقه آزاد، همانطور که قبلا تعریف شد، فقط معاملات گمرکی بین کشورهای عضو را یکپارچه می کند، همانند منطقه آزاد تجاری برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس. رفتار کشورهای عضو زمانی که با سایر کشورهای غیر عضوی که با هم سر و کار دارند یکسان باشد، به عنوان اتحادیه گمرکی تلقی می شود. منطقه آزاد تجاری نیز با منطقه آزاد چند منظوره متفاوت است. منطقه آزاد چند منظوره: وظایف ذخیره سازی، تولید، فرآوری، صادرات، صادرات مجدد و سایر فعالیتهایی را انجام می دهد که سرمایه گذاری و صادرات را افزایش داده و فناوری پیشرفته را به ارمغان می آورد. منطقه آزاد شکلی از راه اندازی پروژه های چند منظوره مشترک است که چندین کشور در آن مشارکت دارند، بنابراین در این مورد به آن منطقه آزاد، منطقه ای می گویند. برخی مناطق آزاد تجاری یک جانبه وجود دارند که محدود به نوع خاصی از کالاها مانند: کالاهای کشاورزی هستند، به طوری که معافیت یا کاهش گمرکی بدون کالاها و خدمات دیگر برای آنها اعمال می شود و معمولا به آنها موافقت نامه توسعه و تسهیل مبادلات تجاری می گویند. بهترین نمونه آن توافق نامه امضا شده بین کشورهای عربی در سال 1981 است که شامل آزادسازی فوری و مستقیم مبادلات محصولات کشاورزی و دامی بود.
کارشناسان و اقتصاددانان برای ایجاد مناطق آزاد تجاری، وجود چند عنصر اساسی را ضروری می دانند که مهم ترین آنها آزادی تردد کالاها، خدمات و مالکیت معنوی و رهایی آن از تمامی محدودیتهای گمرکی و رویه ای و تنوع بخشیدن به اقتصاد کشورهای عضو است.
این امر با ایجاد قابلیتهای فناوری کشور در چهارچوب یک چشم انداز منطقه ای بر اساس این فرض که تولید موتور محرکه تجارت است، انجام می شود،
همانطور که در منطقه تجارت آزاد اروپا EFTA اتفاق می افتد که شامل: ایسلند، لیختن اشتاین، نروژ و سوئیس است.
موارد ذکر شده از جمله عوامل ارتقای سطح اقتصادی کشورهای کمتر توسعه یافته برای رویارویی با آسیبهای ناشی از آزادسازی تجارت جهانی در نتیجه تقسیم مجدد کار از طریق اتخاذ اقدامات اصلاحی برای توانبخشی کارگران و ارتقای مناطق کمتر توسعه یافته است.
این همان چیزی است که قبلا در منطقه EFTA اروپا برای ایرلند و پرتغال و جنوب ایتالیا و اسپانیا اتفاق افتاده است.
اقتصاددانان مولفه های دیگری از جمله آزادسازی تحرک، ترتیب و توسعه بنادر و فرودگاه ها را اضافه می کنند.
تسهیل جا به جایی کالاها و خدمات و وجود مکانیزمی برای تامین مالی، تسویه پرداختها و ایجاد برنامه ای برای تامین مالی تجارت درونی از مواردی است که کشورهای آمریکای لاتین در زمان تاسیس بانک بلدکس انجام دادند.
منطقی کردن روابط سیاسی بین کشورهای عضو به طوری که تصمیم سیاسی در صندوق منافع اقتصادی باشد و تجارت درون منطقه ای به دور از درگیریهای سیاسی، نوسانات رژیم و در نهایت در دسترس بودن یک شبکه اطلاعات منطقه ای باشد را جمع آوری و ذخیره و اطلاعات تجاری را فراهم و ارتباط بین مشتریان را تسهیل می کند.
