انواع راه های حمل و نقل زمینی:
1) حمل و نقل ریلی کالا
طبق آمار رسمی وزارت راه و شهرسازی، شبکه حمل و نقل ریلی ایران در حال حاضر دارای 10460 کیلومتر طول خط راه آهن بوده که طی سال های 1295 تا 1395 هجری شمسی ساخته شده است.
ایران به دلیل جایگاه ترانزیت ایده آلی که دارد بهترین و ارزان ترین مسیر برای اتصال اروپا به خاورمیانه و شرق دور است، اما متاسفانه به دلیل سیاست های غلط و تحریم های بین المللی و همچنین بافت فرسوده ریلی، نتوانسته از این فرصت طلایی، کسب سرمایه کند.
خطوط مهم ریلی کشور برای حمل و نقل کالا شامل خط ریلی تهران_ بندر ترکمن، خط ریلی تهران- بندر امام خمینی، خط ریلی قم_ زرند و خط ریلی گرمسار_ مشهد می شوند.
این خطوط چهار سوی کشور را به هم متصل و حمل و نقل کالا را بسیار آسان کرده است.
چه کالاهای را می توان از طریق راه آهن جابه جا کرد؟
به دلیل امنیت و هزینه کمی که در بردارد، حمل و نقل ریلی جزء ایده آل ترین روش های ترانزیت می باشد، کالاهای زیادی را می توان از طریق راه آهن جا به جا کرد ولی بهتر است قبل از ارسال کالا از شرکت های مربوط سوال کنید که آیا توانایی جابه جایی کالاهای شما را دارند یا خیر؟
در برخی از موارد مشاهده شده است که شرکت های حمل و نقل ریلی بدون در نظر گرفتن این موضوع اقدام به جابه جایی بار خارج از ظرفیت و توانایی واگن ها کرده اند و همین موضوع آسیب های زیادی به کالا مشتریان وارد کرده است.
به طور کلی حمل و نقل ریلی کالا شامل جا به جایی انواع مواد معدنی، انواع فلزات، انواع حیوانات اهلی و دامی، انواع فرآورده های چوبی و غیره که هر کدام نیاز به یک واگن مخصوص دارند.
به طور مثال برای حمل سنگ آهن از واگن های لبه بلند، برای حمل زغال سنگ از واگن فله بر، برای حمل آهن آلات از واگن لبه کوتاه و برای حمل مواد آهکی و سیمان از واگن های مسقف استفاده شود.
مزایای سیستم حمل و نقل ریلی کالا
1) ایمنی:
طبق آمار، کمترین میزان تلفات و خسارت در زمینه حمل و نقل مربوط به حمل و نقل ریلی است، شاید تعجب کنید ولی مسافرت هایی که توسط قطار انجام می شوند، 24 برابر امن تر از مسافرت های جاده ای می باشد.
همچنین تعداد بار و مسافرانی که از طریق قطار جا به جا می شوند بسیار بیشتر از ترانزیت های زمینی و جاده ای است.
2) محیط زیست:
یکی دیگر از مزایایی که سیستم حمل و نقل ریلی کالا دارد، آلودگی بسیار کم و حفظ سلامت محیط زیست است چرا که اغلب مسیرهای قطار در حومه شهر واقع شده و از شلوغی ها و مکان های زندگی مردم دور می باشد.
راه آهن به دلیل اینکه خارج از شهر و در حومه قرار دارد از آلودگی صوتی بسیار کمی برخوردار است، به گونه ای که سر و صدایی که کامیون های ترانزیت ایجاد می کنند به دلیل تعداد زیاد آنها در جاده بسیار بیشتر از قطارهای ترابری می باشد.
3) مقرون به صرفه:
تصور کنید قصد ارسال 60 تن کالا به شهرستان را دارید، اگر هر کامیون بتواند 20 تن کالا را جا به جا کند، در این صورت شما مجبور هستید سه کامیون اجاره کرده که این امر نیاز به صرف هزینه های زیادی دارد.
از این رو با یکبار هزینه کردن می توان از طریق قطارهای باربری این مقدار کالا را جا به جا کرد، برای مسیرهای بسیار طولانی حمل و نقل ریلی بسیار با صرفه تر است.
به عنوان مثال اگر قصد ارسال کالایی به قزاقستان را داشته باشید، حداقل برای کرایه کردن یک کامیون با ظرفیت 20 تن باید 6 هزار دلار هزینه بدهید، که در صورت مهم نبودن زمان ارسال بار با 6 هزار دلار می توانید 60 تن کالا از طریق خط ریلی به قزاقستان ارسال کنید.
همانطور که از متن بالا می توان فهمید، حمل و نقل ریلی نسبت به کامیون ها زمان بیشتری را نیازمند است.
4) کاهش ترافیک:
یکی از مهم ترین مزایای سیستم حمل و نقل ریلی کالا کاهش ترافیک است، به گونه ای که از میزان کامیون های ترانزیت در جاده به طور چشمگیری می کاهد.
انواع واگن حمل و نقل کالا:
1) واگن مسقف:
طراحی اطاق واگن های مسقف بدین شکل است که پس از قرار گیری کالا و محصول در آن با بستن درب های جانبی و پلمپ کردن آن، کالا از هر لحاظ محفوظ می ماند بنابراین برای جا به جایی کالاهایی که در مقابل هوای آزاد، آفتاب، رطوبت و یا عوامل دیگر جوی فاسد می گردند، بسیار مناسب می باشد.
این واگن ها به دو صورت دو محوره و چهار محوره ساخته می شوند، بدین صورت که واگن های دو محوره در هر دو طرف دارای یک درب کشویی و دو عدد هواکش می باشد.
در صورتی که واگن های مسقف چهار محوره در هر دو طرف دارای دو درب کشویی و دو عدد هواکش باشد، این امر جهت سهولت در بارگیری و تخلیه محموله هایی است که به صورت فله بارگیری و حمل می شوند.
در این نوع واگن ها تعداد چهار عدد دریچه در امتداد محور طولی در سقف و شش عدد دریچه جانبی وجود دارد که هر یک از آنها به وسیله ضامن مخصوص در محل مربوطه کاملا محکم و پلمپ می شوند.
دریچه های سقفی نیز به وسیله نوار لاستیکی کاملا آکبندی می شوند تا امکان نفوذ هیچ عامل بیرونی وجود نداشته باشد.
قابلیت حمل بارهای فله مانند گندم و ذرت و بارهای کیسه ای از قبیل کود شیمیایی، مواد غذایی، مواد بسته بندی شده و ... را دارد.
حداکثر ظرفیت بارگیری 55 تن، طول بارگیری 15.03 متر، عرض بارگیری 2.65 متر است.
2) واگن لبه بلند:
از واگن لبه بلند اصولا برای جا به جایی و حمل مواد معدنی و کالاهای صنعتی و اجناس کم وزن و پر حجم استفاده می شود، این واگن ها در سه نوع دو محوره، چهار محوره، و شش محوره وجود دارند و در هر طرف دارای یک یا دو درب لولایی دولنگه می باشند.
بدنه انتهایی بعضی از این واگن ها در حول لولای فوقانی قابل باز و بسته شدن می باشد، همچنین در کف برخی از واگن ها دریچه هایی تعبیه شده است تا بتوان پس از آزاد کردن ضامن کناری، عمل تخلیه از کف واگن را انجام داد.
حداکثر ظرفیت بارگیری 57 تن، طول بارگیری 12.52 متر، عرض بارگیری 2.71 متر است.
3) واگن لبه کوتاه:
واگن های بله کوتاه نوع دیگر از انواع واگن های باری است که از آنها جهت حمل و نقل آهن آلات و مصالح ساختمانی، کانتینر و همچنین ماشین آلات و کالاهای سنگین استفاده می کنند.
واگن های بله کوتاه نیز همانند واگن های مسقف در دو نوع دو محوره و چهار محوره ساخته می شوند.
ارتفاع لبه واگن های لبه کوتاه 400 الی 600 میلی متر است، لبه های جانبی این واگن ها لولایی بوده تا در صورت لزوم لبه های جانبی به طور عمود به خط آهن باز و واگن همانند یک واگن مسطح مورد استفاده قرار گیرد.
حداکثر ظرفیت بارگیری 56 تن، طول بارگیری 18.66 متر، عرض بارگیری 2.74 متر است.
4) واگن مسطح:
از انواع واگن های باری مسطح برای حمل ماشین آلات و کالاهای سنگین وزن طویل و همچنین قطعات آهنی مانند ورق آهن و تیرآهن ها استفاده می شود.
واگن های مسطح در انواع معمولی و عریض، در سه نوع دو محوره، چهار محوره و شش محوره طراحی می شوند.
واگن های مسطح به منظور مهار کردن کالا، مجهز به ستون های فولادی هستند که می توانند از حالت قائم به اندازه 90 درجه دوران یافته و در امتداد شاسی جانبی به طور افقی در جایگاه مربوطه قرار گیرند.
نوع خاص واگن های مسطح که به کمرشکن معروف می باشند، جهت حمل و نقل کالاهای با ارتفاع زیاد و سنگین وزن استفاده می شود.( تعداد 5 دستگاه واگن کمرشکن در ایران وجود دارد )
حداکثر ظرفیت بارگیری واگن کمرشکن 74.5 تن، طول بارگیری 11.7 تن، عرض بارگیری 2.65 متر است.
5) واگن مخزن:
یکی دیگر از انوع واگن های باری مورد استفاده در صنعت حمل و نقل ریلی، واگن های مخزن می باشد، که از این نوع واگن ها برای حمل و نقل مایعات و مواد نفتی و نیز گازها استفاده می شود.
همانند سایر واگن ها، واگن های مخزن در دو نوع دو محوره و چهار محوره وجود دارند، ضخامت بدنه استوانه مخازن بین 8 الی 12 میلی متر و پوشانده شده از ورق فولادی می باشد.
در قسمت فولادی واگن های مخزنی، درب بزرگ دایره ای شکل وجود دارد که دارای درپوش محکمی است، این درب ها به درب آدم رو معروف می باشند و تعمیرکاران می توانند از طریق این درب ها وارد منبع شده و تعمیرات ضروری را انجام دهند.
درب دیگری در کنار این درب اصلی قرار دارد که با باز نمودن آن، دریچه شیر تخلیه قابل مشاهده است.
همچنین دو سوپاپ در جدار آن وجود دارد که یکی از سوپاپ ها عمل تخلیه گاز داخل مخزن را انجام می دهد و سوپاپ دیگر مخزن را در موقع تخلیه، هواگیری می کند.
همچنین در قسمت پایین، طرفین مخازن دارای یک شیر تخلیه از مسیر منشعب شده و این شیرهای تخلیه مجهز به درپوش می باشند، تمامی شیرهای تخلیه و درب دایره ای اصلی، قابل پلمپ شدن می باشد.
در این نوع از واگن ها حداکثر ظرفیت بارگیری 56 تن است.
چه کالاهای را می توان از طریق راه آهن جابه جا کرد؟
به دلیل امنیت و هزینه کمی که در بردارد، حمل و نقل ریلی جزء ایده آل ترین روش های ترانزیت می باشد، کالاهای زیادی را می توان از طریق راه آهن جا به جا کرد ولی بهتر است قبل از ارسال کالا از شرکت های مربوط سوال کنید که آیا توانایی جابه جایی کالاهای شما را دارند یا خیر؟
در برخی از موارد مشاهده شده است که شرکت های حمل و نقل ریلی بدون در نظر گرفتن این موضوع اقدام به جابه جایی بار خارج از ظرفیت و توانایی واگن ها کرده اند و همین موضوع آسیب های زیادی به کالا مشتریان وارد کرده است.
به طور کلی حمل و نقل ریلی کالا شامل جا به جایی انواع مواد معدنی، انواع فلزات، انواع حیوانات اهلی و دامی، انواع فرآورده های چوبی و غیره که هر کدام نیاز به یک واگن مخصوص دارند.
به طور مثال برای حمل سنگ آهن از واگن های لبه بلند، برای حمل زغال سنگ از واگن فله بر، برای حمل آهن آلات از واگن لبه کوتاه و برای حمل مواد آهکی و سیمان از واگن های مسقف استفاده شود.
مزایای سیستم حمل و نقل ریلی کالا
1) ایمنی:
طبق آمار، کمترین میزان تلفات و خسارت در زمینه حمل و نقل مربوط به حمل و نقل ریلی است، شاید تعجب کنید ولی مسافرت هایی که توسط قطار انجام می شوند، 24 برابر امن تر از مسافرت های جاده ای می باشد.
همچنین تعداد بار و مسافرانی که از طریق قطار جا به جا می شوند بسیار بیشتر از ترانزیت های زمینی و جاده ای است.
2) محیط زیست:
یکی دیگر از مزایایی که سیستم حمل و نقل ریلی کالا دارد، آلودگی بسیار کم و حفظ سلامت محیط زیست است چرا که اغلب مسیرهای قطار در حومه شهر واقع شده و از شلوغی ها و مکان های زندگی مردم دور می باشد.
راه آهن به دلیل اینکه خارج از شهر و در حومه قرار دارد از آلودگی صوتی بسیار کمی برخوردار است، به گونه ای که سر و صدایی که کامیون های ترانزیت ایجاد می کنند به دلیل تعداد زیاد آنها در جاده بسیار بیشتر از قطارهای ترابری می باشد.
3) مقرون به صرفه:
تصور کنید قصد ارسال 60 تن کالا به شهرستان را دارید، اگر هر کامیون بتواند 20 تن کالا را جا به جا کند، در این صورت شما مجبور هستید سه کامیون اجاره کرده که این امر نیاز به صرف هزینه های زیادی دارد.
از این رو با یکبار هزینه کردن می توان از طریق قطارهای باربری این مقدار کالا را جا به جا کرد، برای مسیرهای بسیار طولانی حمل و نقل ریلی بسیار با صرفه تر است.
به عنوان مثال اگر قصد ارسال کالایی به قزاقستان را داشته باشید، حداقل برای کرایه کردن یک کامیون با ظرفیت 20 تن باید 6 هزار دلار هزینه بدهید، که در صورت مهم نبودن زمان ارسال بار با 6 هزار دلار می توانید 60 تن کالا از طریق خط ریلی به قزاقستان ارسال کنید.
همانطور که از متن بالا می توان فهمید، حمل و نقل ریلی نسبت به کامیون ها زمان بیشتری را نیازمند است.
4) کاهش ترافیک:
یکی از مهم ترین مزایای سیستم حمل و نقل ریلی کالا کاهش ترافیک است، به گونه ای که از میزان کامیون های ترانزیت در جاده به طور چشمگیری می کاهد.
انواع واگن حمل و نقل کالا:
1) واگن مسقف:
طراحی اطاق واگن های مسقف بدین شکل است که پس از قرار گیری کالا و محصول در آن با بستن درب های جانبی و پلمپ کردن آن، کالا از هر لحاظ محفوظ می ماند بنابراین برای جا به جایی کالاهایی که در مقابل هوای آزاد، آفتاب، رطوبت و یا عوامل دیگر جوی فاسد می گردند، بسیار مناسب می باشد.
این واگن ها به دو صورت دو محوره و چهار محوره ساخته می شوند، بدین صورت که واگن های دو محوره در هر دو طرف دارای یک درب کشویی و دو عدد هواکش می باشد.
در صورتی که واگن های مسقف چهار محوره در هر دو طرف دارای دو درب کشویی و دو عدد هواکش باشد، این امر جهت سهولت در بارگیری و تخلیه محموله هایی است که به صورت فله بارگیری و حمل می شوند.
در این نوع واگن ها تعداد چهار عدد دریچه در امتداد محور طولی در سقف و شش عدد دریچه جانبی وجود دارد که هر یک از آنها به وسیله ضامن مخصوص در محل مربوطه کاملا محکم و پلمپ می شوند.
دریچه های سقفی نیز به وسیله نوار لاستیکی کاملا آکبندی می شوند تا امکان نفوذ هیچ عامل بیرونی وجود نداشته باشد.
قابلیت حمل بارهای فله مانند گندم و ذرت و بارهای کیسه ای از قبیل کود شیمیایی، مواد غذایی، مواد بسته بندی شده و ... را دارد.
حداکثر ظرفیت بارگیری 55 تن، طول بارگیری 15.03 متر، عرض بارگیری 2.65 متر است.
2) واگن لبه بلند:
از واگن لبه بلند اصولا برای جا به جایی و حمل مواد معدنی و کالاهای صنعتی و اجناس کم وزن و پر حجم استفاده می شود، این واگن ها در سه نوع دو محوره، چهار محوره، و شش محوره وجود دارند و در هر طرف دارای یک یا دو درب لولایی دولنگه می باشند.
بدنه انتهایی بعضی از این واگن ها در حول لولای فوقانی قابل باز و بسته شدن می باشد، همچنین در کف برخی از واگن ها دریچه هایی تعبیه شده است تا بتوان پس از آزاد کردن ضامن کناری، عمل تخلیه از کف واگن را انجام داد.
حداکثر ظرفیت بارگیری 57 تن، طول بارگیری 12.52 متر، عرض بارگیری 2.71 متر است.
3) واگن لبه کوتاه:
واگن های بله کوتاه نوع دیگر از انواع واگن های باری است که از آنها جهت حمل و نقل آهن آلات و مصالح ساختمانی، کانتینر و همچنین ماشین آلات و کالاهای سنگین استفاده می کنند.
واگن های بله کوتاه نیز همانند واگن های مسقف در دو نوع دو محوره و چهار محوره ساخته می شوند.
ارتفاع لبه واگن های لبه کوتاه 400 الی 600 میلی متر است، لبه های جانبی این واگن ها لولایی بوده تا در صورت لزوم لبه های جانبی به طور عمود به خط آهن باز و واگن همانند یک واگن مسطح مورد استفاده قرار گیرد.
حداکثر ظرفیت بارگیری 56 تن، طول بارگیری 18.66 متر، عرض بارگیری 2.74 متر است.
4) واگن مسطح:
از انواع واگن های باری مسطح برای حمل ماشین آلات و کالاهای سنگین وزن طویل و همچنین قطعات آهنی مانند ورق آهن و تیرآهن ها استفاده می شود.
واگن های مسطح در انواع معمولی و عریض، در سه نوع دو محوره، چهار محوره و شش محوره طراحی می شوند.
واگن های مسطح به منظور مهار کردن کالا، مجهز به ستون های فولادی هستند که می توانند از حالت قائم به اندازه 90 درجه دوران یافته و در امتداد شاسی جانبی به طور افقی در جایگاه مربوطه قرار گیرند.
نوع خاص واگن های مسطح که به کمرشکن معروف می باشند، جهت حمل و نقل کالاهای با ارتفاع زیاد و سنگین وزن استفاده می شود.( تعداد 5 دستگاه واگن کمرشکن در ایران وجود دارد )
حداکثر ظرفیت بارگیری واگن کمرشکن 74.5 تن، طول بارگیری 11.7 تن، عرض بارگیری 2.65 متر است.
5) واگن مخزن:
یکی دیگر از انوع واگن های باری مورد استفاده در صنعت حمل و نقل ریلی، واگن های مخزن می باشد، که از این نوع واگن ها برای حمل و نقل مایعات و مواد نفتی و نیز گازها استفاده می شود.
همانند سایر واگن ها، واگن های مخزن در دو نوع دو محوره و چهار محوره وجود دارند، ضخامت بدنه استوانه مخازن بین 8 الی 12 میلی متر و پوشانده شده از ورق فولادی می باشد.
در قسمت فولادی واگن های مخزنی، درب بزرگ دایره ای شکل وجود دارد که دارای درپوش محکمی است، این درب ها به درب آدم رو معروف می باشند و تعمیرکاران می توانند از طریق این درب ها وارد منبع شده و تعمیرات ضروری را انجام دهند.
درب دیگری در کنار این درب اصلی قرار دارد که با باز نمودن آن، دریچه شیر تخلیه قابل مشاهده است.
همچنین دو سوپاپ در جدار آن وجود دارد که یکی از سوپاپ ها عمل تخلیه گاز داخل مخزن را انجام می دهد و سوپاپ دیگر مخزن را در موقع تخلیه، هواگیری می کند.
همچنین در قسمت پایین، طرفین مخازن دارای یک شیر تخلیه از مسیر منشعب شده و این شیرهای تخلیه مجهز به درپوش می باشند، تمامی شیرهای تخلیه و درب دایره ای اصلی، قابل پلمپ شدن می باشد.
در این نوع از واگن ها حداکثر ظرفیت بارگیری 56 تن است.