هنر فرش و صنایع تولیدات دستباف از گذشته های بسیار دور در فرهنگ و ملیت ایران جایگاه ویژه ای داشته و با زندگی مردم عجین و همراه بوده است. این دستبافته ها در زمانهای قدیم تنها به عنوان وسیله ای برای پوشش یا زیرانداز مورد استفاده قرار می گرفته اند اما با پیشرفت جوامع به عنوان کالایی تجاری خرید و فروش و معامله آن آغاز شد.
فرش های دستباف در شیوه بافت و نوع مصالح، انواع گوناگون دارند. گبه، گلیم، قالی، قالیچه و غیره از انواع مختلف آن هستند که هر کدام ازین فرش ها دارای ارزش و کاربرد ویژه ای هستند و به صورت جداگانه بحث و بررسی می شوند.
- بیشتر بخوانید: گبه فرش دستباف
گبه یکی ازین نوع فرش های دستباف است که در مورد آن صحبت می کنیم. فرشی عشایری و ایلی، مانند فرش روستایی، ساده که با نقوش برخاسته از محیط زندگی ایل نشینان تهیه شده است. این نوع فرش ها بیشتر در شیراز، بوشهر و ایل قشقایی، بختیاری و لری تولید می شود و از نظر طرح و رنگ انواع مختلفی دارد که بعد از تولید به طرق مختلف به فروش می رسد.
گبه فرش دستباف
گبه یک نوع فرش دستباف ایرانی است که به طور سنتی توسط بافندگان قشقایی یا لری در ایران بافته می شود. این قالی‌ها از نظر طراحی ساده، یا مدرن هستند و اغلب از اشکال هندسی و تلطیف شده انسانی، حیوانی و گیاهی استفاده می‌کردند.
کلمه گبه به معنی ناتمام یا بریده نشده ترجمه می شود. در اصل این فرش های دستباف برای استفاده خود بافنده بافته می‌شده و پرز آن بسیار بلندتر از قالی‌های معمولی است و درشت بافت و هر رج سه تا هشت ردیف پود در آن استفاده می شود که دلیلی بر نرمی این نوع فرش ها است.
گاهی اوقات از آنها به عنوان فرش خواب نیز استفاده می شود. گبه های قدیمی با پشم رنگ نشده، یعنی پشمی که مستقیما از گوسفند چیده و شسته می شده و بعد از دستریسی با همان رنگ اولیه خود یعنی کرم، قهوه ای و غیره بافته می شده است.
با این حال گبه دستباف همچون گبه قشقایی از معروف ترین فرش های عشایری ایران است. بیشترین و مهمترین قالی‌های گبه توسط عشایر ایل قشقایی و لری گره زده می شود.
ماده اولیه، پشم ریسیده شده با دست است که سپس با استفاده از رنگ های طبیعی به دست آمده از گیاهان و مواد معدنی رنگ می شود. پرز فرش های گبه نسبتاً مرتفع با ضخامت تا 3 سانتی متر هستند.
انواع طرح های مختلف برای بافت این نوع فرش دستباف بکار می رود که اکثرا ذهنی باف هستند و بافنده با توجه آرزوها، مسائل روزمره، طبیعت و موارد دیگر طرحی را پیاده می کند.
اغلب می توان یک انگیزه حیوانی یا گیاهی ساده مانند شتر یا درخت را روی فرش پیدا کرد که این نقوش از محیط روزمره عشایر الهام گرفته شده است. طرح های معروف در بافت گبه عبارتند از :
طرح شیر که بین اکثر بافندگان مشترک است و نماد قدرت و شجاعت است. طرح خشتی که از کنار هم قرار گرفتن قابها ایجاد می شود و داخل هر قاب طرحی مجزا و گاهی هماهنگ قرار دارد.
طرح حوض گبه که به صورت ترنجی در وسط فرش قرار دارد و اطراف آن را گل ها فراگرفته است.
طرح درختی که نقوش درختان در آن بافته می شود و بیشتر درخت سرو نماد شادی و درخت بید نماد غم خودنمایی می کند.
در حال حاضر فرش دستباف گبه در انواع مختلف تولید می شود که از آن جمله می توان به گبه پایه، اماله بافت، کشکولی، لری بافت، سومک و بلوچ اشاره کرد.
گبه پایه: این قالیچه های ایرانی گبه به دلیل تعداد گره کم با پرز متراکم شناخته می شوند. آنها دارای یک طرح اولیه همراه با اشکال هندسی رنگی یا هنر قبیله ای در زمین های باز بزرگ هستند.
گبه کشکولی: این فرش‌ها دارای پرزهای کوتاه‌تر و نرم‌تر با تعداد گره‌های بیشتری نسبت به گبه‌های اصلی هستند. آنها دارای اشکال هندسی رنگی روشن هستند.
گبه لری بافت: این قالیچه های طرح دار، دارای پرزهای نرم و کوتاه و درخشندگی منحصر به فردی هستند و از بافت ظریف و محکم و پشم مرغوب تشکیل می شوند. آنچه آنها را از دیگر قالی‌های گبه متمایز می‌کند، طرح‌های دقیق و پیچیده‌شان است. لری بافت از معروف ترین نوع بافت گبه است.
گبه سومک: قالیچه های گبه سومک، قالی های مسطح بافته و فاقد پرز هستند. آنها دارای طرح های رنگارنگ در پایه خود هستند که آنها را از سایر گبه ها متمایز می کند.
گبه آماله بافت: این فرش‌ها دارای بافت متوسط، پرز کوتاه‌تر و نقش‌های پر زرق و برق و در عین حال ساده هستند. بیشتر گبه‌های اخیر پر از رنگ هستند و حکایت از خلاقیت و آزادی بافنده دارد. هیچ چیز ظریف یا کم ارزشی در مورد آنها وجود ندارد.
زیبایی این فرش ها منحصر به فرد بودن آنهاست. یک گبه با یک گله شتر و دیگری با چند درخت ساده. رنگها از مهم ترین عواملی هستند که در زیبایی هر فرشی تاثیر می گذارد.
برخی از باشکوه ترین خلاقیت های رنگی به طور منظم در تولید امروزه گبه های ایرانی نمایان است. با عناصر طراحی ساده، فرش های گبه دستباف کاملاً برای فضای داخلی مدرن مناسب هستند.
علاوه بر این، می‌توان آنها را به راحتی در اکثر طرح‌های تزئینی نیز گنجاند و در صورت هماهنگی رنگها، قالی‌های سنتی عشایر خوبی تولید کرد. امروزه گبه همچون گلیم دستبافت طرفداران زیادی در سراسر دنیا دارد و به دلیل قیمت پایین تر آن نسبت به قالی های دستباف تولید آن نیز در مقایسه با گذشته بیشتر شده است .
بافت این نوع فرش ها از طریق دارهای زمینی یا افقی می باشد و گره های بکار رفته فارسی یا نامتقارن است که گاهی با گره ترکی نیز بافته می شود. علاوه بر تولید تکی گبه، کارگاههای تولید عمده بافت گبه دستباف نیز در شهرهای مختلف وجود دارد که امکان صادرات عمده این فرش های زیبا به سراسر دنیا را فراهم می آورد.
فروش گبه فرش دستباف
بعد از مرحله تولید گبه فرش دستباف، نوبت به فروش این کالای جذاب و دوست داشتنی می رسد.فروش این دستبافته با ارزش همچون جاجیم دستباف بعد از بافت بیشتر به صورت عمده است چون متراژ آن کم است یعنی بزرگترین متراژ برای بافت گبه 6 متر است و امکان تولید و فروش عمده را مهیا می کند.
تاجران بعد از خرید، فروش خود را به فروشگاههای داخل انجام می دهند و یا آنها را از طریق صادرات به سایر نقاط دنیا ارسال می کنند که به عنوان کالایی سرمایه ای توان ارز آوری بالایی برای اقتصاد کشور را نیز دارد و به آن کمک فراوانی می کند. فروش گبه فرش دستباف از طریق آنلاین و اینترنتی نیز میسر است و می توان با اطمینان، آن را از فروشگاههای تخصصی فروش فرش دستباف تهیه کرد.
امیدواریم مطالب ارائه شده در مورد گبه فرش دستباف راهی برای تشویق هر چه بیشتر تولیدکنندگان و خریداران محترم به عرضه و خرید هر چه بیشتر این هنر اصیل ایرانی باشد.