مبحث روانکاری در خودرو به قدری گسترده و با اهمیت می باشد که برای پی بردن به علل و عوامل پیدایش این ماده ی شیمیایی نیازمند مطالعه ی مطالب و کتب گوناگون در مورد مواد تشکیل دهنده و خواص آنها می باشد که گاها به صورت موضوعات مشخص و تخصصی در رشته های مختلف از جمله فیزیک و شیمی و... حتی رشته ای دانشگاهی قابل تحصیل، آزمایش و بکارگیری ماحصل تجربیات و ابتکارات دوران بشری می باشد.
این مقوله در عین این که می تواند یک بحث ساده باشد، پیچیدگی های خاص خودش را دارد و به سادگی نمی توان اظهار نظر کرده و یا راهکار های کم ارزش، پرهزینه و گاها ساده نگر ارائه نمود.
لذا با توجه به ارائه ی مطالبی در حد آشنایی اولیه برای مخاطبین گرامی به گوشه ای از مشخصات و ویژگیهای این ماده ی با ارزش می پردازیم.
زمانی که بشر پی به درک ارزش حرکت، سرعت و قدرت برد، دست به کار اختراع و خلق ماشین آلات در جهت رفع نیازمندی های مرتبط با این موضوع شد و اصطکاک یکی از موانعی بود که در پیش روی سرعت بخشی به ابتکارات و اختراعات، خونمایی شایسته ای کرد و در نهایت محققان و مخترعان و عالمان و دانشمندان دست به کار تحقیق و آزمایش های مختلف با مواد مختلف از جمله چربی های طبیعی و صنعتی شدند که از هر کدام نتایج متفاوتی به دست آوردند که گاها قابل قبول بود.
اما کماکان انتظارات بیشتری باقی ماند و زمینه ساز تحقیقات بعدی برای رسیدن به خلق انواع ماشین آلات صنعتی و انواع وسایل نقلیه ی موتوری سبک، سنگین، ریلی، هوایی و دریایی در مدل های مختلف با اهمیت و پر قدرت با برند های مختلف برای پاسخگویی به نیاز های روز افزون بشری در ابعاد متنوع گردید. با توجه به درک اهمیت به کارگیری موضوع بحث، این مواد به طور کلی نام رونکار یا (Lubricant) را به خود اختصاص داد.
به عبارت کلی تر روانکار صنعتی (Industrial Lubricant) طیف وسیعی برای مصارف مختلف صنعتی را شامل می شود. روانکار های صنعتی عموما به روغن های صنعتی اطلاق می گردد که به روش های گوناگون تقسیم بندی می شوند.
اما قبل از این که این بخش ها توضیح داده شود لازم است به چگونگی تولید آن اشاره ی مختصری شود. این مواد یکی از مشتقات نفتی است که طی مراحل حساب شده از برش های نفت سبک حاصل میگردد. یکی از برش های نفتی به نام لوب کات می باشد که در مناطق مختلف جغرافیایی از خواص متفاوتی برخوردار است.
در قسمتی از مناطق نفت خیز با خواص پارافنیک و در قسمتی دیگر از مناطق با خاصیت نفتنیک استحصال می گردد و طی فرایند بخصوصی تبدیل به روغن پایه های مختلف با گرید های متفاوت می گردد با توجه به خواص متنوع هر کدام از این روغن پایه ها ارزش و کارایی خاص خود را داشته و به عنوان ماده ی اولیه برای تولید انواع روغن های صنعتی در فرایند بعدی با ترکیب افزودنی های مختلف که هر کدام ویژگی های خاصی ایجاد می نمایند و تبدیل به کالای نهایی و قابل مصرف در ماشین آلات و وسایل نقلیه می گردد.
روغن پایه ها با توجه به نوع کاربرد و کیفیت خاص خودشان در گروه های مختلفی طبقه بندی میشوند و به گروه های 1 و 2 و 3 و 4 و 5 و 6 و... نامگذاری می شوند. کلا روغن پایه ها به دو دسته ی ریسایکل و ویرجین تقسیم بندی می گردند.
روغن پایه ها از نظر خواص شیمیایی در دو دسته ی مینرال و سنتتیک نیز قرار می گیرند که هر کدام مشخصات کیفی و آنالیز خاصی برای تولید انواع روغن ها صنعتی در سطوح کیفی مختلف را در بر می گیرد.
در مجموع فرق این روغن پایه ها در میزان خلوص و کیفیت مورد انتظار برای مصرف در ماشین آلات گوناگون می باشد. در ایران روغن پایه هایی که تولید می شوند عموما جزء روغن پایه ی گروه 1 دسته بندی شده و خاصیت پارافنیک دارند.
البته بعضی از شرکت هایی که در این خصوص فعال هستند، تولید گروه های دیگری از روغن پایه را در دستور کار خود قرار داده اند ولی عموما روغن پایه های بالا تر از گروه 1 به صورت کالای وارداتی به عنوان مواد اولیه از کشورهایی مثل ترکمنستان، کره ی جنوبی، هلند و... به ایران وارد می گردند.
لازم به ذکر است که هر یک از روغن پایه ها به عنوان مواد اولیه روانکار های صنعتی می باشند و به تنهایی قابل مصرف در ماشین آلات صنعتی و وسایل نقلیه نمی باشند.
به همین خاطر در فرایند ترکیب با افزودنی های بخصوص ،به انواع روغن های قابل مصرف در ماشین آلات و وسایل نقلیه ، تبدیل می گردند. در تقسیم بندی دیگر، روانکار ها به دو دسته ی سیال و غیر سیال تقسیم می گردند. روانکار های سیال به انواع روغن موتور، روغن دنده، روغن هیدرولیک و روغن های خنک کننده دسته بندی می گردد.
روانکار های غیر سیال شامل انواع گریس ها می باشدلازم به ذکر است که هر کدام از این مواد به زیر مجموعه های مختلفی با سطوح کیفیت و گرید های گوناگون طبقه بندی می گردند که هر کدام دنیایی از مشخصات و مفاهیم را در دل خود جای داده است.
در این بخش به سطوح کیفیت، گرید و خواص هر یک از انواع روغن های موتور، انواع روغن دنده، انواع روغن هیدرولیک، انواع گریس و روغن های خنک کننده خواهیم پرداخت.